Van lineaire naar circulaire stallenbouw

Harm ontwikkelde het basismodel voor de ‘Oogstkaart’ binnen het project ‘Circulair bouwen met VAB’s; de nieuwe grondstof’. De ‘Oogstkaart’ biedt een overzicht van materialen uit agrarische gebouwen die hergebruikt kunnen worden in een nieuw te bouwen stal of schuur.  ”Dit hulpmiddel maakt agrarische gebouweigenaren, adviseurs, slopers en bouwbedrijven bewust van welke materialen er in agrarische gebouwen zitten en welke waarde deze gebouwen aan materialen bezitten”, geeft hij aan. “Uiteindelijk gaat de ‘Oogstkaart’ ook inzicht geven in de milieu-impact die het gebouw heeft. Denk aan de totale energiebehoefte en de CO₂ en/of stikstofuitstoot die gemoeid is geweest in de totale levenscyclus van de materialen uit de stal. Met deze impact als variabele is het de bedoeling om zichtbaar te maken welk milieu-impact het gebouw heeft en welke besparingen er mogelijk zijn bij het hergebruik van gebruikte materialen in nieuwbouw.”

Doorbreken van denkpatronen

De grootste uitdaging is de hedendaagse lineaire economie. Harm: “De vraag naar herbruikbare en gebruikte materialen is er wel, maar het aanbod is beperkt doordat veel gebouwen gesloopt worden in plaats van gedemonteerd en de materialen hierbij hun fysieke en financiële waarde verliezen. Momenteel produceren we nog materialen en bouwen we agrarische gebouwen en stallen die gericht zijn op de behoefte van de lineaire economie. Dit betekent dat we grondstoffen delven, deze verwerken tot bouwmaterialen, hiermee een stal bouwen, de stal gebruiken en na gebruik zetten we het gebruikte (stal) materiaal in voor laagwaardige recycling, opwekking van energie door verbranding of storten het materiaal als afval. Bij duurzaam bouwen wordt rekening gehouden met alle directe en indirecte milieueffecten, zoals energieverbruik en CO₂ of stikstofuitstoot over de gehele levensloop van de delving van de materialen tot aan het onschadelijk maken van de oude, gebruikte materialen.” Om van lineair bouwen over te stappen naar circulair bouwen zijn andere bouwwijzen, materialen, stalsystemen, samenwerkingen en wet- en regelgeving nodig.” Eric Pijnappels, projectleider Bouw bij DLV Advies zei het al eerder: “Door de strenge en specifieke eisen aan gebouwen ten aanzien van maatvoering, uitstraling, veiligheid, stalsystemen, nieuwe ontwikkelingen, diervriendelijkheid, mestopslag, isolatie, ventilatie en emissiereductie is dit geen gemakkelijke opgave.”

Referentiepunt voor CO₂-voetafdruk

Er bestaat nog geen referentiepunt voor het meten van de CO₂-voetafdruk van stallen. Harm: “De ‘Oogstkaart’ is opgezet vanuit een project over circulair bouwen. Nu staan er hoofdzakelijk de fysieke kenmerken van herbruikbare materialen in. Wil je echt werken aan duurzaamheid, dan let je op alle directe en indirecte effecten. Het model berekent dan aan de hand van gegevens die worden ingevoerd welke materialen er in het gebouw zitten, welke waarde deze stal in totaal aan materialen bezit en welke milieu-impact deze stal heeft. Daarmee kun je aantonen welke materiaalkeuzes milieu-impact vergroten of verkleinen. En dus aantonen of met deze materiaalkeuzes een nieuwe stal duurzamer is gerealiseerd dan met alleen het gebruik van lineaire, nieuwe materialen.”

Stimulans voor circulair bouwen

“De ‘Oogstkaart met de uitdrukking van de impact van de stal’ draagt er vooral aan bij dat men zich bewust wordt van de voetafdruk van stallenbouw”, gaat Harm verder. “Om circulair bouwen gemeengoed te laten worden, is verdere bewustwording en stimulans vanuit de keten en de overheid nodig. Vanuit de keten valt te denken aan onder meer materialen die geproduceerd en ontworpen zijn voor circulair gebruik, zoals schroefbevestigingen vervangen door klik- of schuifsystemen, zodat bijvoorbeeld dakplaten niet direct doorboord worden voor de montage. Deze uitdaging is niet eenvoudig en vergt samenwerking in de gehele keten. De eerste stap is ruimte voor hergebruik of duurzamere bouw die afwijkt van de standaard. Hierin kunnen ook beleidsmakers en handhavers een rol spelen door het herinrichten van het beleid rond de bouw van stallen met gebruikte materialen. Het huidige beleid is niet ingericht op hergebruik en daardoor is er te weinig ruimte voor de bouw met hergebruik. Rood voor Rood-regelingen die niet passend zijn voor hergebruik en sloopsubsidies die vervangen moeten worden door hergebruiksubsidies.”

Meer informatie

Wilt u meer informatie over het project Circulair Bouwen met VAB’s waarbinnen de Oogstkaart ontwikkeld wordt, lees dan eens het artikel 'Toekomstbestendig met een oude stal' of neem contact op met Tom Ploeger, projectaccountmanager. Het project Circulair Bouwen met VAB's is mede mogelijk door steun van de provincie Gelderland, de gemeente Bronckhorst en en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland.