30 tot 40 jaar vooruit

Bedrijven in de landbouw groeien. Dit betekent dat ook de gebouwen die nodig zijn om de producten op te slaan groeien. Voor functionele gebouwen, betekent dit dat het grote schuren worden met hoge zijwanden en nokken. Gebouwen die sterk kunnen opvallen in het landschap. Soms past dit prima in het landschap. Denk aan grootschalige landschappen zoals Flevoland, waar het erf ook nog eens is omzoomd met een windsingel. De windsingel bepaald op dat moment een groot deel van het blikveld. In andere gebieden ontkomt men er vaak niet aan dat het grote gebouw meer in het zicht staat of zelfs in schril contrast kan komen te staan tot de historische bebouwing. 

Moderne bewaar- en verwerkingstechnieken

Het aanzien van de westkant van Niekerk in De Marne is het afgelopen jaar sterk veranderd. De rode tweekapper van de maatschap van Arjen en Gerald Maters aan de Kerkstraat heeft plaatsgemaakt voor een veel hogere, grote aardappelloods met bijpassende woning. Ingericht met de modernste bewaar- en verwerkingstechnieken voor pootgoed om, zoals eigenaren Arjen en Gerald Maters zeggen, in te spelen op afnemers die steeds meer kwaliteit en maatwerk eisen. "Tweehonderd jaar oud was de boerderij", vertelt Gerald Maters wijzend op de foto aan de muur met
de voor de streektyperende roodstenen boerderij, waarin zijn vader en oom voor hem en zijn broer jaren een akkerbouwbedrijf runden. Vorig jaar maart gesloopt, want te hokkerig, te laag, ongeschikt voor moderne opslag en sorteerapparatuur. En af. Veel van deze gebouwen op het Groninger Hogeland zijn af niet door aardbevingen, nee gewoon versleten, wist hun bouwadviseur, Harrie Versluis van DLV Advies, te vertellen. 

Evenwicht met de omgeving

Om de nieuwe schuur mee in evenwicht te brengen met zijn omgeving, is een balans nodig tussen de logistiek in het gebouw, de buitenzijde van het gebouw en de kosten van het ontwerp. Vaak worden daarbij aanpassingen aan het ontwerp als duur of strijdig met de logistiek ervaren. 
Toch zijn er mogelijkheden om dat wel in balans te krijgen. Harrie Versluis, projectleider bij DLV Advies: “Om de balans in ontwerp, kosten en logistiek te borgen is het belangrijk om van binnenuit naar buiten te werken. Functionaliteit gaat daarbij voorop”. Binnen de kaders van de functionaliteit kan een schuur met eenvoudige of met forse afwijkingen van “standaard” een eigentijds en passend karakter krijgen. 

Logistiek van pootgoedbewaring

De nieuwe bewaarplaats annex sorteerloods van de maatschap Maters is een mooi voorbeeld van een schuur die met enkele eenvoudige aanpassingen een eigen karakter heeft gekregen. In de schuur was een deel van de sorteerlijn ingebouwd en werd een deel van de pootaardappelen opgeslagen. De schuur was echter aan kostbaar groot onderhoud toe. Gezien de staat van de schuur en de beperkingen die het gaf, is besloten om de schuur te slopen en een nieuwe woning en bewaarplaats te bouwen. 
Voor de bouw van de bewaarplaats is eerst nagedacht over de logistiek. Harrie Versluis: “Bij de logistiek van een pootgoedbewaring met sorteerruimte, is het belangrijk om de sorteerruimte compact te houden en zo veel mogelijk in het hart van de gebouwen te plaatsen.”  De sorteerruimte is daarom deels in de bestaande schuur geplaatst en deels in de nieuwe schuur. Om de sorteerruimte heen zitten de diverse bestaande kistencellen en nieuwe kistencellen. Tegen de blinde wand van een van deze cellen is de bunker geplaatst. Op de bunker staat de sorteerlijn met een optische sorteerder. De cellen achter de bunkers staan aan weerzijde van een gangpad. Hierdoor is het aantal paden dat vrij moet blijven in de schuur beperkt. Tevens is daarmee de plek van de volgende uitbreiding vastgelegd. Als de schuur verlengd wordt, kunnen daar wederom cellen met een centraal gangpad worden geplaatst. 
In de cellen is de stapellengte tot 14 kisten beperkt. Dieper stapelen is gezien de ruimte tussen de bestaande schuren niet mogelijk. Maar ook als dat er was geweest, was er vanwege de flexibiliteit nog niet voor gekozen. Korte rijen en 4 aparte nieuwe cellen en twee aparte droogwandgroepen zorgen ervoor dat alle rassen op een eigen manier gedroogd en met het juiste temperatuurregime bewaard kunnen worden. Zo is voor in de schuur een multifunctionele droogwand voor product dat op tijd wordt afgezet. Niet alles hoeft immers in een aparte cel met mechanische koeling opgeslagen te worden. Met deze multifunctionele wand kunnen ook partijen die extra aandacht behoeven gedroogd worden met kachels. 
Ook over de logistiek rondom het sorteren is nagedacht. Zodra de multifunctionele wand leeg is, wordt deze gebruikt voor het conditioneren en/of opwarmen van het te sorteren pootgoed. Dit is vlakbij de optische sorteerder. Vanuit de onderliggende bunkers gaat het product via banden naar de bestaande schuur, waar het wordt afgezakt in de bestaande schuur. Direct daarbij is ruimte om gereed product neer te zetten. Hierdoor zijn alle lijnen zo kort mogelijk, zonder dan men elkaar in de weg rijdt. 

Opwarm- en sneldroogwanden

De nieuwe loods kent opwarm- en sneldroogwanden voor 540 kisten. "Dat kwam ons vorig najaar heel
goed van pas toen een groot deel van de oogst nogal nat binnenkwam." Daarnaast zijn er meerdere afzonderlijke opslagplaatsen waardoor verschillende koel- en bewaartechnieken mogelijk zijn. Om vroegtijdig ontspruiten tegen te gaan, of om aardappels juist rondom te laten ontspruiten om een hogere opbrengst te genereren. Op hun mobieltje kunnen ze exact het binnenklimaat volgen en ermee experimenteren om naderhand te meten wat het effect van vocht en temperatuur van invloed op de oogst is geweest.
Het hart van het bedrijf is de metershoge aardappelsorteermachine, de vierde in zijn soort in Nederland, de eerste in Groningen. Twee keer zo snel als de oude installatie sorteert het apparaat optisch de aardappelen naar grootte en lengte en verpakt ze op de wijze die de afnemer wil. 
Wat niet als pootgoed kan worden afgezet. wordt consumptie- of patataardappel, of verlaat - bij beschadigingen - als veevoer het bedrijf. "Hoe secuurder er gemeten wordt, des te beter. De prijs van pootgoed ligt momenteel tien keer hoger dan die van consumptieaardappelen. Laatst hebben we voor een vaste klant een partij met bovenmaatse aardappelen gedraaid. Onze sorteerder wist daaruit nog 60 procent extra aan pootgoed te halen Zo verdiende die boer met een dag draaien 6000 euro extra."

Optimaal gebruik van de ruimtes

Om optimaal van de ruimtes gebruik te maken, was een enkele kap met grote zijwandhoogtes nodig. Het gevolg van deze keuze was dat er een schuur ontstond van 42 meter breed met goten op 8 meter en een nok van 14 meter hoogte. Veel groter en forser dan de bestaande damwandloodsen. En een schaalgrootte die sterk kan opvallen en overheersen in het landschap. 
Daarom is gezamenlijk met DLV Advies en een architect gezocht naar mogelijkheden om de schaalgrootte te verkleinen. Hiervoor is allereerst het gebouw visueel in tweeën geknipt. In het hart van de schuur is zijn lichtplaten geplaatst met eronder een overheaddeur met glaselementen. Hierdoor valt dit deel als het ware er tussenuit. Bijkomend effect is dat er veel licht naar binnen schijnt. Daarnaast was de wens om in de schuur elementen van de nieuwe woning terug te laten komen. Daarom is er voor de schuur een stalen frame gemaakt in de vorm die ook terugkomt in de woning. Bij deze keuze is ook gekeken naar kozijnen met glas boven de deur. Dit bleek fors duurder te zijn dan lichtplaten. Het stalen frame zorgt er daarnaast voldoende voor om de lichtplaten zelf in een kader te zetten. 
De massaliteit van de schuur was aan de achterzijde niet te breken met lichtplaten. Op die plek zitten de bewaarcellen. Daarom is daar een groep bomen gespaard, die voor hetzelfde effect zorgen. 
Verder is er gekozen voor een donkere kleur, antraciet zwart. Deze kleur zorgt ervoor dat het gebouw minder opvalt en tegelijkertijd een eigentijdse uitstraling krijgt. Alle overige deuren, ramen en ook de windveer zijn ook zwart gemaakt, zodat er een rustig beeld ontstaat. Bij deze kleur is er bewust voor gekozen om niet de groene kleur van de bestaande damwandloodsen over te nemen. De beplating van deze huidige loodsen is deels binnenkort aan vervanging toe. Daarnaast is de nieuwe schuur het gebouw wat toonaangevend is. 
Met deze beperkte aanpassingen is in de ogen van de gebroeders Maters een loods ontstaan die toch anders is dan standaard, terwijl de investeringskosten amper zijn toegenomen. Ook is met dit ontwerp is de functionaliteit van de loods geborgd.