Geen stro, wel comfort

“Een futuristische 5-sterrenhuisvesting voor vleesvee”, zo omschrijft Teus Dekker zijn compleet stroloze stal voor 130 Limousins in Alblasserdam. In de vleesveestal ligt de focus op dierenwelzijn, arbeidsbesparing, hygiëne en veiligheid voor mens en dier. Toch zie je het futuristische er aan de buitenkant niet direct vanaf. Innovaties zijn vooral doorgevoerd voor hun functionaliteit en om het dierenwelzijn te bevorderen voor erkenning van de Dierenbescherming voor meer sterrenvlees.

Christiaan de Ruijter van DLV Advies was betrokken bij de bouw van deze stal voor 130 Limousins. Een juiste balans tussen landschappelijke inpasbaarheid, innovaties en dierenwelzijn werd gezocht om deze unieke locatie te realiseren. “Het is duidelijk dat stro in de polder niet praktisch is. Er moet met drijfmest gewerkt worden. Met dit vertrekpunt stond dierenwelzijn bij  het ontwerp voorop, waardoor we bij deze stal van binnen naar buiten hebben gewerkt.” Om de stal in evenwicht met de omgeving te brengen is er gekozen voor een geschakelde opstelling met twee kappen, met een totale breedte van 46 meter. De dakopbouw van sandwichpanelen met golfprofiel zorgt voor een luxere uitstraling en landschappelijke inpassing. 

Huisvesting volwassen dieren

De huisvesting voor volwassen dieren bestaat uit twee ruimtes met ligboxen met flexibele onderkant en Groene Vlag roosters. Christiaan: “Voor vleesvee is er geen verplichting om emissiearm te bouwen. Dit ten opzichte van melkvee waar dat sinds 2015 verplicht is. Toch heeft Dekker hier wel voor gekozen vanwege het welzijn van zijn dieren. De zachtere vloer en de betere loopeigenschappen zorgen voor minder kans op klauwbeschadigingen.” 
Bijzonder detail is ook de afwerking van de afscheidingshekken. Deze worden normaal gesproken vastgezet met schroefplaten, bouten en moeren. Maar moeren zijn scherp en kunnen klauwbeschadiging veroorzaken. Alle moeren in deze stal zijn om die reden afgedekt met beschermend rubber. Op de voergang zijn schuine hoeken gemaakt zodat er geen voerresten blijven kleven. “Dit werkt praktisch, is hygiënisch en voorkomt verspilling”, aldus Dekker.

De twee groepen met zoogkoeien hebben via een innovatief systeem toegang tot één van de beschikbare stieren. Deze fokstieren worden in een aparte ruimte, ook volledig met Groene Vlag vloer, gehouden. De koe wordt via een krachtvoerselectiebox met een computergestuurd herkenningssysteem naar deze fokstieren geleid. De koe kan op basis van vrij koeverkeer naar de stier en daarna naar de groep waar zij het kalf zoogt. 
Voor de koeien die moeten afkalven zijn er vijf individuele afkalfhokken gedeeltelijk uitgevoerd met matrassen en Groene Vlag roosters.

Huisvesting kalveren 

De kalveren die bij Dekker geboren worden lopen tussen de koeien. Zij hebben de mogelijkheid om zelf via één van de vier poortjes naar een eigen afdeling te gaan. Het formaat van de poortjes wordt afgestemd op de leeftijd en bijbehorend formaat van de kalveren. In de aparte afdelingen wordt naar gelang de leeftijd, geslacht en de behoeften aanvullend gevoerd. De kalveren kunnen hier liggen op vochtdoorlatende en isolerende afkalfmatten van 6 centimeter dik die speciaal ontworpen zijn voor koeverkeer. Deze matten hebben veel grip en zijn gemonteerd op betonnen roostervloeren. De gier zakt door de matras en roosters de kelder in. De vaste mest moet nog handmatig van de makkelijk schoon te maken matrassen verwijderd worden. De matten zijn op deze manier hygiënisch schoon te houden. Bij veel gier zorgt een helling van 4% dat de kalveren altijd keurig droog kunnen liggen. De loopvloer is een maatwerk Groene Vlag vloer geschikt gemaakt voor jongveeroosters. “Ook hier heeft Dekker weer uit welzijnsoogpunt voor deze vloer gekozen. In de melkveehouderij geldt de emissiearme plicht zelfs alleen voor melkkoeien”, aldus Christiaan. 
Een noviteit in deze jongveeverblijven zijn de verwarmingsslangen op 30 en 50 cm hoogte in de wanden. Deze zijn aan de wapening gemonteerd en in de betonwanden gestort. De temperatuur kan zo per verblijf geregeld worden. Dekker: “Dit idee is echt ontstaan door samen na te denken hoe we het mijn jonge dieren zo comfortabel mogelijk kunnen maken. Ik wilde een systeem waarbij ik stro kon overtreffen wat diercomfort en hygiëne betreft. Stro geeft veel comfort, maar is stoffig en daardoor de grootste veroorzaker van longproblemen. Dat heb ik met deze noviteit gelijk geëlimineerd op mijn bedrijf.”
Om de kalveren te vermaken heeft Dekker speelapparaten in hun verblijven geplaatst. Dit idee heeft hij afgekeken bij de varkenshouderij. 
Voor de moederloze kalveren is er een aparte kalvergroep met drinkautomaat. Hier krijgen aangekochte en moederloze kalveren een plaats. Een drinkautomaat bij vleesvee komt nog niet veel voor. Dekker heeft hiervoor gekozen omdat hij hiermee zijn ontvangster zelf kan opfokken. Hierdoor hoeft hij geen vreemde koeien, met het bijbehorende insleepgevaar, te introduceren op zijn bedrijf. 
Christiaan: “Hij is zeer bewust bezig met voorkoming van ziekteverspreiding. Hij heeft bij alle doorlaten een zelfbedachte laarzenwasser geïnstalleerd om dit ook binnen het bedrijf te voorkomen. 

Huisvesting jonge dieren

De kalveren worden bij Dekker geboren in de winterperiode. In het voorjaar gaan de koeien en kalveren de wei in. Aan het einde van het weideseizoen worden koe en kalf gescheiden. De moederdieren gaan terug naar één van de twee groepshokken. De vaarskalveren krijgen een hok met ligboxen en Groene Vlag vloer. De onderkant van deze ligboxen zijn flexibel om beschadigingen van ruggen te voorkomen. De stieren krijgen een hok met volledig rooster en Groene Vlag vloer. Een drijfgang tussen de twee afdelingen maakt het mogelijk om per groep dieren erin of eruit te halen. Dit systeem, wat we voornamelijk kennen vanuit de varkenshouderij, wordt niet veel gebruikt in de vleesveehouderij. De drijfgang komt uit in een ruimte met behandelboxen, weegschaal en wasplaatsen voor keuringsdieren. Dieren kunnen uit de koppel gehaald worden voor een individuele behandeling. Aansluitend daarop heeft Dekker een presentatieruimte waar dieren voorgeleid kunnen worden voor publiek. Een eigen veilingruimte. 

Alle koeien in de stal van Dekker drinken uit een nieuw type drinkbak met bruisend water dat steeds in beweging is. Dat houdt het fris en voorkomt bevriezing. In ieder hok hangt een elektrische borstel om bij te dragen aan het welzijn van de koeien. De voerrobot die hij gebruikt, bespaart arbeid en is praktisch. Automatisch voeren geeft hem de kans om per groep maatwerk te leveren. Het geeft de mogelijkheid om met bijproducten, zoals gebruikelijk in de melkveehouderij, te gaan werken. 
Het mag duidelijk zijn dat de stal van Dekker toekomstgericht is gebouwd. Een overdekte ruwvoeropslag is nog in aanbouw, zodat er precies volgens behoefte kan worden gevoerd. 

Bovenbouw

Om optimaal van de benodigde ruimtes gebruik te maken, ontstond een stal met totaal oppervlakte van 3.543 m2. Voor 130 stuks vleesvee is dit een vrij royaal oppervlakte per plaats. 
Voor de bovenbouw is gekozen voor spantafstanden van 6,9 meter. Christiaan: “In eerste instantie werd gekozen voor spanten en gordingen van staal in verband met het budget en de slankheid van vooral de kolommen. Gedurende de bouw is ervoor gekozen om de stalen gordingen te vervangen door gelamineerde houten gordingen voor een authentieke uitstraling en luxueuze aanblik. Ook de spantliggers werden gaandeweg vervangen door houten exemplaren. De meerprijs van € 3,30 per m2 staloppervlak voor de gordingen en € 6,90 per m2 voor de spantliggers had Dekker hier graag voor over.” 
De opbouw van de complexe gevel bestaat uit constructie, ventilatiegordijn en opbouw uit lamellen. De gevel is afgewerkt met een houten potdekselprofiel in antraciet en zwart, de kleuren van de gordijnen. De rechterzijgevel is uitgevoerd met horizontale lamellen om het kosmetisch aan te kleden. 

Aan de voorzijde van het gebouw bevinden zich vooral personele ruimtes. Door het gebruik van veel zonwerend glas is er voldoende lichtinval in deze ruimtes. Het zonwerende glas zorgt voor een demping van de zichtbeleving (van donker naar licht kun je goed zien, andersom wordt het zicht iets geblokkeerd). 

Christiaan: “Het bouwproces kenmerkte zich vooral door veel voortschrijdend inzicht dat ruimte gaf voor verbeteringen. Door de uniekheid en de vele noviteiten was het een continu denkproces waarin we veel moesten schakelen en voortschrijdend inzicht nodig was. Vooral rondom de detaillering was dit heel belangrijk.”
Door de wensen van Dekker en het specialisme van Christiaan is uiteindelijk een unieke vleesveestal ontstaan. Dekker: “Ik ben tevreden met deze mooie stal en de dieren maken het fantastisch.  Zij verdienen deze mooie stal.”