Duurzaam bouwen: cradle to cradle

Combi verbouw met nieuwbouw

Daarom combineert familie Buis verbouw met nieuwbouw. Zoals een nieuw dak op bestaande spanten en nieuwe koematrassen in vijf jaar oude ligboxen. Het jongvee van de familie Buis staat op 2,5 kilometer van de boerderij in een huurstal. Bernard Buis (54) en zijn vrouw Patricia Buis-Iven (47) hebben één ambitie: doorboeren tot hun pensioen. Stoppen is volgens Patricia Buis geen optie, “omdat Bernard doodongelukkig zal worden als hij geen boer meer is”.

De financiële ruimte is beperkt, mede omdat geen van de vijf kinderen uit het samengestelde gezin het bedrijf gaat overnemen. Bernard Buis: “Ik kan investeringen doen voor een jaar of vijftien en niet meer voor veertig jaar.” Zijn vrouw voegt toe: ‘En we willen onder alle omstandigheden blijven boeren, ook met melkprijzen van 24 cent.” De oplossing is een nieuwe stal, gebouwd met tweedehandsmaterialen, met een combinatie van bestaande wanden en spanten en een nieuw gedeelte. De inrichting wordt een mengeling van oud en nieuw, met ligboxen die Bernard Buis in Friesland op de kop heeft getikt. “Voor een derde van de nieuwprijs”, zegt de melkveehouder, als hij zijn verzameling achter de stal laat zien. “Een kwestie van goed schoonmaken. Op sites als Markplaats en FrieslandCampina zijn volop materialen te vinden. Daarnaast krijgen we tips over boeren die stoppen.” De stierenstal uit 1988 wordt 3 meter breder; Bernard wil de huidige spanten verlengen en extra ondersteunen. “Een kwestie van schroeven losdraaien en een tussenstuk plaatsen”', zegt hij.

Haalbaar budget

“We willen met een haalbaar budget de klus klaren. Sommige investeringen moet ik gewoon doen door de regelgeving, zoals nieuwe emissiearme vloeren.” Patricia Buis waakt ervoor dat de inrichting geen 'samengeraapt zooitje' wordt. Het verbouwen van een stal blijft een uitzondering op de regel. Vooral de onderbouw - de mestput, de vloeren en het metselwerk – blijkt niet altijd geschikt voor een tweede leven, stelt DLV Advies. Tegelijkertijd groeit de wens onder veehouders om duurzaam te bouwen vanwege kostenbesparingen en een duurzame bedrijfsvoering. “Ik vind dat de melkveehouderij al goede stappen zet met systeembouw”, zegt Bernard Buis. “De tijd dat we een melkveestal als verloren beschouwen, is voorbij.”

Financiering

Door de fosfaatreductie zijn banken bovendien terughoudend met financiering voor melkveestallen. Buis moest zelfs een motivatie schrijven, waarin hij zijn wens, om door te boeren combineerde met de noodzaak om de arbeid te verlichten en op bedrijfsinvesteringen te besparen. “Maar geld besparen is zeker niet ons enige motief”, benadrukt Patricia Buis. “We geloven niet in een wegwerpmaatschappij”, stelt Bernard Buis. “De koeien fokken we ook op hun lange levensduur.”

Besparingen tot 40 procent door hergebruik materialen

Provincie Brabant onderzoekt samen met ZLTO hoe stallen duurzamer gebouwd kunnen worden. Vanuit DLV Advies heeft Eric Pijnappels een proefproject gedraaid bij de familie Buis in Someren. Eric vertelt: "Bij familie Buis gaat het om hergebruik van bestaande materialen, materialen tweedehands aanschaffen en rekening houden bij de renovatie met de bestaande stal. We hebben dat mede dankzij een bijdrage vanuit de Stuurgroep Landbouw Innovatie Noord-Brabant uitgebreid kunnen berekenen en analyseren.”

Het blijkt vaak lastig om de onderbouw van een melkveestal met fundering, vloeren en gemetselde opbouw te behouden, maar juist de bovenbouw - de staalconstructie, deuren en inrichting - is soms prima opnieuw te gebruiken. “Bij de familie Buis kunnen we een deel van de bestaande stierenstal opnieuw gebruiken door bij het ontwerp van de nieuwe stal goed te kijken naar de aanwezige onderbouw en beschikbare materialen. Het resultaat is een nieuwe indeling voor jongvee aan de ene kant en droge koeien aan de andere kant. Ook hebben we een aantal varianten van de spanten doorgerekend, om die zo efficiënt mogelijk opnieuw te gebruiken.”

Zoektocht

Het gaat in dit project om 38 procent besparing op nieuwbouwkosten. Mochten de bestaande materialen ongeschikt blijken, dan nog zijn financiële besparingen van 29 procent mogelijk door de aanschaf van tweedehandsmaterialen. “Tegelijkertijd gaat een klein deel van deze winst weer verloren, omdat de zoektocht naar materialen tijd kost en omdat het ontwerp en de bouw lastiger zijn. Ik schat die kostenpost op zo'n 10 procent. Hier zien wij kansen om samen met andere ketenpartijen dit voortraject slimmer en efficiënter in te richten.”

Bij volledig cradle to cradle bouwen begin je bijvoorbeeld met funderingsstroken en daarop emissie-arme vloeren. Vervolgens kun je met prefabelementen of tweedehandsmaterialen een stal opbouwen. Om de mest op te kunnen slaan, moet je binnen het bouwvlak nog een silo plaatsen. “Het bouwblok moet hier natuurlijk wel toereikend voor zijn. Met de huidige regelgeving kan dit een knelpunt zijn", aldus Eric.

ln theorie is het mogelijk om een gratis stal te bouwen, bouwmaterialen behouden immers waarde. “Als alle milieukosten worden meegerekend, kun je een eind komen om 'gratis' te bouwen, maar laten we stap voor stap beginnen. Samen met geïnteresseerde melkveehouders willen we eerst verder onderzoek doen.”

Voor meer informatie over dit project, neem contact op met Eric Pijnappels (projectleider bouw rundvee) of met Saskia Veldman (projectaccountmanager).