Duurzaam (ver)bouwen

Besparing met hergebruik materialen

In een pilotproject van het Landbouw Innovatiefonds Noord-Brabant (LIB), uitgevoerd door DLV Advies, wordt een voormalige stierenstal verbouwd naar een jongveestal. Het blijkt dat een forse besparing (gemiddeld 30%) mogelijk is als bij verbouw waar mogelijk bouwmaterialen hergebruikt worden. Op de schaduwkosten, die verband houden met de duurzaamheid, is zelfs een besparing van 60% mogelijk. Dit betekent een aanzienlijk betere milieuprestatie bij verbouw wanneer gebruikte materialen worden hergebruikt.

Bovenbouw en onderbouw

Het concretiseren van verbouwplannen van een stal start bij een eerste analyse van het gebouw. Er wordt in eerste instantie naar de belangrijkste materialen gekeken die de doorslag geven in de te maken ontwerpen, indelingen en constructies. Voor de bovenbouw zijn dit de spanten, gordingen en gevels. Dit zijn constructief en prijstechnisch de belangrijkste onderdelen. Voor de onderbouw is het van belang of de mestkelders nog bruikbaar zijn. Daarbij gaat de aandacht dan vooral naar de inhoud, mixbaarheid en de kwaliteit van de roosters en het beton.
Onderscheid maken tussen boven- en onderbouw is van belang. Als de onderbouw bestaat uit ter plaatse gestort beton, is dat veelal een vast gegeven waarmee gewerkt moet worden. Aanpassen en verwijderen is zeer kostbaar en hergebruiken door verplaatsen niet mogelijk. Dat kan alleen bijeen stalsysteem met prefab stalvloeren en externe mestopslag.

Wensen en bouwkundige oplossingen

Op basis van de wensen van de ondernemer wordt gekeken naar een nieuwe praktische stalindeling die past binnen de gegeven maatvoering van de oorspronkelijke stal. Hoe passen de bestaande kelder, spanten en gevels praktisch in de nieuwe (stal)opzet? Dit kan ook door functies in de stal te verplaatsen. Voor efficiënt hergebruik van spanten en gordingen zonder dat grote aanpassingen nodig zijn, zijn allerlei mogelijkheden denkbaar:

1. Spanten verbreden met een tussenstuk.
2. Constructie versterken door wijzigingen hoekverbindingen, extra schoren, opdikken voetplaten of opdikken.
3. Toepassen van trekstangen om (extra) spatkrachten op te vangen.
4. Andere spantafstand kiezen.

De sterkte, doorbuiging, fundering, het windverband en horizontale verplaatsing bepalen of oplossingen wel of niet mogelijk zijn. Hierbij dient ook rekening gehouden te worden met de richtlijnen in het Bouwbesluit die in de loop der jaren zijn aangepast en aangescherpt.

Meest praktische werkwijze

Bij de pilotstal zijn de spanten van de bestaande stal kwalitatief goed, waardoor hergebruik met aanpassingen goed mogelijk is. Er zijn vooraf acht spantvarianten berekend op basis van technische eisen. Daarna is de keuze gegaan naar de goedkoopste oplossing met de meest praktische werkwijze tijdens de bouw, die goed past bij de gewenste stalindeling. Figuur 1 en 2 laten de bestaande en de nieuwe constructie zien, waarbij de stal breder én hoger is geworden. Er wordt een extra ondersteuning ingezet vanaf de zijkant van de voergang om de bestaande spanten te ondersteunen.

Aanvullende tweedehands materialen

Vervolgens wordt naar de overige bouwonderdelen gekeken en een bruikbaarheidsanalyse gemaakt. Zijn de gordingen kwalitatief nog goed en wat is er extra nodig? Bestaat de dakbedekking uit asbest en moet dit direct vervangen worden? Zijn de voerdeuren nog hoog en breed genoeg? Op basis van de analyse komt het advies om bepaalde materialen tweedehands te zoeken of nieuw aan te schaffen.

Economische analyse

Op basis van de definitieve constructie en tekeningen wordt een economische haalbaarheidsanalyse gemaakt met daarnaast ook een analyse van de milieuprestatie. Hier worden drie scenario’s naast elkaar gezet: 

1. Het scenario dat zo veel mogelijk materialen van de huidige locatie worden hergebruikt met aanvullend waar mogelijk en nodig tweedehands en nieuwe materialen.
2. Het scenario waarbij zoveel mogelijk tweedehands materialen uit de regio worden gebruikt die passen bij de constructie en nieuwbouw waar nodig.
3. Het scenario waarbij nieuwe materialen worden gebruikt.

In deze economische haalbaarheid zijn bij de pilotstal enkel de aanpassingen van de bovenbouw meegenomen. Kosten van de onderbouw zijn in deze business case volledig buiten beschouwing gelaten omdat de bestaande onderbouw nog functioneert. Daarnaast is een onderbouw vaak niet opgebouwd om materialen her te gebruiken en bestaan ze uit vaste betonconstructies die bij verplaatsen niet herbruikbaar zijn. De kostenverhouding van boven- en onderbouw is doorgaans 50/50%.

De pilot wijst uit dat ten opzichte van nieuwbouw het hergebruik van materialen bij verbouw een financiële besparing van 38% kan hebben. Het scenario met aanvullende gebruikte materialen van derden her te gebruiken leidt tot een besparing van circa 30% ten opzichte van nieuwe materialen. Als je in deze situatie spreekt over een verschil van € 25.000 tot € 35.000 euro kan een financieringsaanvraag bij een bank gunstig veranderen.

Een indicatie waar de kostenbesparing in materialen in de bovenbouw mogelijk is ten opzichte van nieuwbouw (scenario 3):

Verlagen bouwkosten

Conclusie is dus dat verbouwen met hergebruik van materialen in de melkveehouderij zeer goede aanknopingspunten heeft om op bouwkosten te besparen en de schaduwkosten aanzienlijk te verlagen. DLV Advies wil met meerdere pilotbedrijven met deze werkwijze aan de slag gaan.