Renovatie van stallen is van alle tijden. Waar renovatie voorheen voornamelijk noodzakelijk was bij verouderde situaties uit de jaren tachtig en negentig, wordt dit nu ook steeds vaker toegepast bij meer moderne stallen. Tussen ongeveer 2005 en 2015 zijn namelijk veel nieuwe stallen gebouwd. Over het algemeen betreft het goed ontworpen stallen, maar ook daar gaat de tand des tijds niet aan voorbij.

Het bepalen van het beste moment voor renovatie is vanzelfsprekend bedrijfsafhankelijk. Het kan zijn dat de constructie en/of inrichting technisch is verouderd, versleten of de stal voldoet niet meer aan de nieuwe eisen en inzichten rondom maatvoering en uitvoering omwille van gezondheid, koecomfort en arbeid. Ook eisen in verband met emissiebeperking en welzijn kunnen (mede) aanleiding zijn.

Helicopterview over het bedrijf

Voordat veehouders kiezen voor renovatie is het verstandig om het gehele bedrijf vanuit een helicopterview te bezien, evenals de mogelijkheden en ontwikkelingen voor de komende jaren. Kortom, een renovatie moet passen binnen de langeretermijnvisie, zeker wanneer een overname, uitbreiding of zelfs een bedrijfsbeëindiging  op termijn wordt overwogen.

Complete plaatje in beeld hebben

Bij het plannen van de renovatie zijn er verschillende factoreen waarmee rekening moet worden gehouden voor de langere termijn. Een belangrijk aspect is wat er nu of straks met de mest gaat gebeuren: bij verwerken of biogas is een dichte vloer wenselijk en is er geen of een andere kelderopstelling nodig. Andere aandachtspunten zijn onder andere koecomfort en dierwelzijn, weidegang, het aantal vreetplekken, de keuze voor het melksysteem en een efficiënte indeling qua looplijnen. De inrichting moet bijdragen aan het voorkomen van rangordeproblemen en daarmee gepaard gaande onrust.

Meer aandacht voor de transitieperiode

Adviseurs constateren dat de toegenomen aandacht voor gezondheid en verzorging van de dieren een belangrijke rol speelt bij renovatie. Eric Pijnappels, projectleider Bouw bij DLV Advies, merkt dat er bij renovatie steeds meer aandacht is voor de transitieperiode, inclusief droogzetten en klauwen en beenwerk. Ook voor probleemkoeien is meer ruimte. Een centrale behandelbox en strohok worden nu veel meer toegepast dan in de stallen van vijftien of twintig jaar oud. “Er zijn stallen van die leeftijd waarin dat geregeld is, maar ondernemers die destijds zuinig hebben gebouwd, lopen daar nu tegenaan.” Het realiseren van dergelijke voorzieningen is soms mogelijk binnen de bestaande stal, maar meestal is extra ruimte nodig. Zolang de dieraantallen niet toenemen, vormt dit doorgaans geen bezwaar voor de omgevings- en NB-vergunning. De keuzes bij de inrichting zijn, net als bij nieuwbouw, heel persoonlijk. De één kiest bewust voor diepstrooiselboxen, terwijl de ander ervoor kiest deze te verwijderen en de ligplaats te verbouwen met koematrassen. Het is belangrijk de inrichting in alle gevallen voldoet aan de specifieke eisen die voor het betreffende  systeem gelden, met name de afmetingen en uitvoering. “Vaak schort het hieraan bij ombouwen”, constateert Erik. Persoonlijke voorkeuren zijn ook bij de melkstal merkbaar. De trend is: automatisch melken omwille van de productie, diergezondheid en arbeidsgemak, maar een deel van de ondernemers blijft bewust zelf melken. De voorkeuren van een eventuele opvolger zijn ook vaak een reden om nu andere keuzes te maken.

Kosten in de hand houden

Om de kosten in de hand te houden is het goed om te kijken wat daadwerkelijk nodig is en wat niet. Dit begint met de beschikbare ruimte, want vierkante meters kosten geld. Daarnaast zitten er behoorlijke prijsverschillen in stalinrichting, bijvoorbeeld in het type en de uitvoering van boxen en voerhekken. Ook robotisering in voeren en melken kost veel geld. Daar staan echter wel voordelen tegenover in de exploitatie zoals lagere arbeidskosten en secuurder kunnen werken.

Een goede mogelijkheid om kosten te besparen, is het hergebruiken van gebruikte materialen. Zeker in deze tijd, met veel stoppers, is er veel aanbod. Dit geldt met name voor robots, melkinstallaties, koelapparatuur en stalinrichting. Ook spanten, sandwichpanelen, deuren, ventilatoren, voerstations en andere apparatuur zijn vaak goed herbruikbaar.

Een grote investering die adviseurs niet snel zouden aanbevelen is het toepassen van isolatie in bestaande stallen. Bij nieuwbouw is het eenvoudiger  en (daardoor) goedkoper om isolatie van buitenaf toe te passen. “Investeren in ventilatoren en/of koeling kost veel minder en werkt ook goed”, aldus Erik. Isolatie kan overigens wel nodig zijn om voldoende punten te behalen voor de MDV-regeling.

 

Aandachtspunten bij een renovatie Bij een renovatie is het raadzaam om alle onderdelen van de stal langs te lopen, ook die welke niet direct worden vernieuwd. Een aantal aandachtspunten om rekening mee te houden: Verlichting: de verlichting moet goed zijn, via golfplaten en lampen. Voor veeverzorging is een lichtsterkte van 100 lux nodig; koeien hebben 16 uur per dag 150 tot 200 lux nodig. Waterbakken: voor elke twintig koeien is één waterbak nodig en in elke verblijfsruimte moet water beschikbaar zijn. De bovenkant van de drinkbak is maximaal 70 centimeter hoog. Leidingen vanaf de bron tot de waterbak moeten de juiste diameter hebben voor een goede doorstroming. Dat begint met kwalitatief goede materialen (Kiwa-keurmerk) en kundige constructie. Elektra: het is verstandig de elektra door te laten meten door een erkende installateur en indien nodig onderdelen te vervangen. Goede aarding en vereffening zijn belangrijk; alle elektrisch geleidende delen zijn dan met elkaar verbonden. Luchtinlaat: voor luchtinlaat is de vuistregel 3.000 vierkante centimeter per GVE. Voor voldoende trek is een goed functionerende nok nodig met venturi-werking. Een oversteeknok of nok met opstaande randen geeft een betere luchtstroming. Koeling: actieve koeling helpt hittestress voorkomen. Er zijn diverse mogelijkheden met water, waaronder verneveling in de inlaat of bij de ventilatoren. Automatische aansturing vergroot de effectiviteit. Ventilatoren helpen bij meer luchtverversing, dat kan in de lengte of dwars Boxafmetingen: de afmetingen van de ligboxen zijn maatwerk, afhankelijk van het bedrijf en de diergroep. De maatvoering van de ligboxen moet gebaseerd zijn op de afmetingen van de 20% grootste dieren. Droge koeien vereisen doorgaans bredere boxen, terwijl voor vaarzen kleinere afmetingen voldoende zijn. Loopruimte: een vuistregel voor de loopruimte is 4 meter bij het voerhek maar bij renovatie is 3,5 meter het minimum. Tussen de boxen is het minimaal 3 meter. Qua vreetruimte is per koe 70 tot 75 centimeter nodig. Roosters: roosters moeten in goede conditie zijn en recht liggen. Scheuren kunnen duiden op aangetaste wapening (mogelijk betonrot). Opruwen kan als de roosters technisch nog in orde zijn.

Dit artikel is in aangepaste vorm overgenomen van Melkvee100plus