Slimme sensoren voor meer inzicht in stalklimaat

Johan Peelen verplaatste zijn bedrijf drie jaar geleden van de dorpsrand naar een nieuwe locatie en bouwde daar een nieuwe vleesvarkensstal en opslagloods. De ondernemer heeft de opzet en inrichting goed doordacht. Toch hebben de drie sensoren die in een afdeling boven de varkens hangen daar niet direct mee te maken; die horen bij Slimme Stal. Daarmee wil de varkenshouder meer inzicht krijgen in het klimaat in zijn stal. Want hoewel hij daar altijd veel aandacht aan besteedt, is Peelen van mening dat klimaat ‘nooit af’ is. “De omstandigheden, zoals windrichting en onderdruk, zijn altijd anders. Het is voor een deel ongrijpbaar, maar wel heel bepalend voor de gezondheid van de varkens.”

Klimaat en het verbeteren daarvan hebben zijn belangstelling. Bij het ontwerp van de nieuwe stal had de ondernemer bijvoorbeeld eigen ideeën over de ideale luchtstroming. De stal is voorzien van kanaalventilatie, maar wijkt op twee punten af van gangbare systemen: de lucht komt via een ondergrondse constructie in de afdeling. Per afdeling zijn twee luchtgaten gemaakt, waardoor de wind minder vat heeft op het systeem; een soort ondergrondse winddrukkap dus. In de voergang bevindt zich een automatisch regelbare inlaat. Daardoor blijven de hoeveelheid lucht en de stroming bij verschillende ventilatieniveaus beter stabiel. “Het ziet er goed uit en longproblemen zijn er nauwelijks”, aldus de ondernemer.

Niet direct aansturen

Met Slimme Stal wil Peelen dus meer te weten komen over het klimaat. De sensoren van het systeem meten daartoe continu de temperatuur, CO₂, ammoniak en relatieve luchtvochtigheid. Het is ontwikkeld door Connecting Agri & Food en uitrol gebeurd in samenwerking met DLV Advies. Projectleider Harm van der Zanden begeleidde Peelen bij de installatie van Slimme Stal.
Begin vorig jaar besloot StarFarmers, de leveranciersvereniging van het Vion Star-concept, de meetapparatuur op ruim 20 bedrijven te plaatsen, waaronder het bedrijf van Peelen. Dankzij een subsidieregeling vanuit de POV kost het de deelnemende varkenshouders niets.

Gegevens verzamelen en bedrijven koppelen

De vereniging wil data van alle bedrijven zoveel mogelijk koppelen en zodoende meer inzicht krijgen in het jaarrond meten van klimaat en relaties zoeken met de gezondheid van de varkens, ook tussen type stallen. Dat is wat Peelen ook op zijn bedrijf beoogd. “Ik ben benieuwd hoe de metingen bij verschillende omstandigheden zijn en hoe ze elkaar beïnvloeden. En vooral of mijn eigen waarnemingen kloppen met de metingen.”
Van der Zanden begeleidt Peelen met de interpretatie van de meetgegevens. “Peelen kan zelf met de software zien hoe hoog de waarden zijn en ook gewenste drempelwaardes instellen. Als die drempelwaarde bereikt wordt krijgt hij een melding en kan hij daar zelf gericht actie op ondernemen.”
Het direct aansturen van de klimaatapparatuur met de nieuwe sensoren is vooralsnog niet aan de orde. Er is wel apparatuur die kan ventileren op het gehalte aan CO₂ in de lucht, maar hier gebeurt dat voorlopig gewoon op basis van de temperatuur. Hij gebruikt de gegevens wel om instellingen in de klimaatcomputer waar nodig bij te stellen. Dat is overigens nog nauwelijks gebeurd. “Misschien is het een opstap naar meer geavanceerde klimaatapparatuur. Dat zal de toekomst uitwijzen.”

Instellingen blijken goed

Het systeem draait nu ruim een half jaar op het bedrijf. Technisch werkt het prima; de sensoren doen het en geven alle data continu door aan de computer. Daar ziet Peelen in cijfers en grafieken zo vaak hij wil de situatie in de stal. Met het programma zijn ook eenvoudige overzichten te maken.
Tot grote aanpassingen heeft het tot nu toe niet geleid. “De instellingen zijn over het algemeen goed. De gemeten waarden blijven bijna altijd binnen de normen.” Hij verklaart dat ook door het goed functionerende luchtinlaatsysteem en de schone, droge hokken. Af en toe schiet er wel een waarde omhoog, maar dan is daar wel een verklaring voor, zoals rondom voeren of een weersomslag.

Hij vindt het wel opvallend dat een afdeling soms vochtig lijkt, maar dat de gemeten waarden niet veel afwijken. “Met het systeem krijg ik dus zelf ook een beter gevoel wat er werkelijk aan de hand is.” Het grootste voordeel moet komen in het verkrijgen van meer inzicht in verbanden tussen klimaatmetingen en technische cijfers van de varkens.

Bijhouden voer- en water 

Het verzamelen van deze data is voor Peelen nog geen eindstation; hij bekijkt wat nog meer mogelijk is. Zo kan hij via de automatische kranen van de waterleiding verbruiksdata per afdeling verkrijgen. En via de CDI-installatie is de voergift per hok bekend. Door deze gegevens te koppelen, wil hij naast absolute cijfers ook de voer- en water-verhouding monitoren. Dat kan een indicator zijn voor een aankomende ziekte in de afdeling. Ook ziet hij mogelijkheden voor het optimaliseren van de voergift. “Er is veel mogelijk, maar alles hangt ervan af hoe betrouwbaar conclusies kunnen worden getrokken."

Dit artikel verscheen in vakblad Boerderij op 14 mei 2019 en op Boerderij.nl.