Verdienen met duurzame melkveehouderij Utrecht

Veel deelnemers kennen elkaar al uit het vorige project. De boeren trekken dus al een mooi poosje met elkaar op. Nu kijken ze samen hoe ze de diverse ambities uit het GLB kunnen toepassen binnen hun bedrijfsvoering, en wel zó dat het ook bedrijfsmatig voordeel oplevert. Edith: “We gaan in dit project onder meer aan de slag met kruidenrijk grasland, grasklaver, rustgewassen en bufferstroken. Allemaal elementen die binnen het GLB worden beloond; en dan kijken in hoeverre die inpasbaar zijn.”

Meerdere proeflocaties

De praktijkproeven liggen zoals gezegd op meerdere locaties verspreid door de hele provincie en daarmee op diverse grondsoorten. Loonbedrijf Van Geresteijn uit Kootwijkerbroek en twee melkveehouders faciliteren de proeflocaties.
Op twee proefvelden op kleigrond in Abcoude en Montfoort is vorig jaar de ondiepe Geohobel-frees ingezet voor het volvelds inzaaien van kruidenrijk grasland. “Die percelen zijn vorig jaar in september en oktober ingezaaid; we zijn nu benieuwd hoe die de winter zijn doorgekomen”, zegt Edith. “De proeven in dit project zijn allemaal vorig jaar aangelegd, 2023 wordt dus een cruciaal jaar.”
In Breukelen ligt een proef waarbij bufferstroken zijn ingezaaid met kruidenrijk grasland. “Daar is in september drie meter grond zwart gemaakt met een rotorkopeg en in dezelfde werkgang is het kruidenmengsel ingezaaid.” Ook hier zal de groep in het voorjaar  bekijken hoe de bufferstroken zijn aangeslagen.

Persistentie graskruidenmengsel

De persistentie van een graskruidenmengsel wordt gemonitord op het proefveld in Weesp. Op een perceel dat in 2020 met zo’n mengsel is ingezaaid. Na drie jaar staan de kruiden (klavers, chichorei en smalle weegbree) nog steeds in het veld, maar wel minder dan de eerste jaren van inzaai. Op een perceel waar het eerste jaar schapen hebben gelopen, waren de kruiden direct verdwenen. “En bij een bemestingsproef in Renswoude bekijken we in hoeverre compost als meststof uitpakt voor een graskruidenmengsel”, vervolgt Edith. “Daar zijn we in 2022 mee begonnen. We vergelijken de standaardbemesting met drijfmest en kunstmest met een compostgift.” Deze proef ligt op zandgrond.

Invloed van groenbemesters

Op de (schrale) zandgrond bij Van Geresteijn in Kootwijkerbroek ligt een proef met twee groenbemesters die vorig jaar zijn ingezaaid na de maisoogst: Italiaans raaigras en snelle lenterogge. Edith: “We kijken hier hoe die gewassen de winter zijn doorgekomen en wat het effect is van wel of niet onderwerken van die gewassen voor de daaropvolgende maisoogst. Het onderwerken gebeurt komend voorjaar met een biofrees”, vertelt ze. Ook het effect van het onderwerken met zo’n frees op het bodemleven wordt meegenomen in het onderzoek.

Verdienmodel cruciaal

Edith: “De overheid stuurt voor de melkveehouderij aan op een extensievere vorm van landbouw. Dat is mooi, maar er moet wel een verdienmodel overblijven voor de boer. Het project heet ook niet voor niets ‘Verdienen met duurzame melkveehouderij’”, benadrukt ze. Waarschijnlijk zal het verdienmodel voor veel bedrijven uitdraaien op een mix van opbrengsten vanuit de primaire bedrijfsvoering, het GLB en agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Ook neventakken komen aan bod. “De eerstvolgende studiegroepbijeenkomst vindt plaats op een bedrijf dat op diverse vlakken actief is met verbreding”, vertelt Edith. “En binnen onze groep zet een aantal deelnemers nu de stap naar biologisch.”

Over begeleider Edith Finke 

Edith Finke is adviseur Mest en Mineralen en gespecialiseerd in de biologische melkveehouderij. “Het project Verdienen met duurzame melkveehouderij Utrecht (de opvolger van het project Natuurlijke Veehouderij in Utrecht) is zeker niet alleen gericht op biologische boeren”, benadrukt ze. “We hebben een hele gemengde groep met zowel biologische als gangbare melkveehouders.”

Edith begeleidt studiegroepen waarin boeren van boeren leren en waarin iedereen tot zijn recht kan komen. Haar specialisatie is de biologische melkveehouderij. Zee heeft deze sector zien ontwikkelen tot een mooie bedrijfstak. "Samen met de ondernemer maken we een omschakelplan en een economische doorkijk om te zien of deze tak van sport tot de mogelijkheden behoort. In mijn vrije tijd probeer ik zoveel mogelijk buiten te zijn, fietsend of wandelend in de polder of sla ik een balletje op de tennisbaan." 

Locatie 1 Weesp

Onderzoeksvraag: Wat is de invloed van bemesting op de persistentie van kruiden?

Proefveldopzet (zie figuur 1)

• Twee proefvelden met verschillende bemestingsniveaus. Op perceel één (bruin) is alleen de eerste snede bemest, perceel twee (groen) is ook voor de tweede en derde snede bemest.

• Doel is het vergelijken van de kruidenpersistentie.

Figuur 1. Proefveldopzet Weesp (perceel groen = meerdere keren bemest, perceel bruin = één keer bemest)

Resultaten 2023

• Kruidentelling laat zien dat het aandeel kruiden van 41 procent naar 61 procent met één keer bemesten is toegenomen. De kruiden zijn met name vlinderbloemigen.

• Cichorei en smalle weegbree zijn zo goed als verdwenen.

• Aandeel kruiden is van 43 naar 44 procent toegenomen op het proefveld wat meerdere keren bemest is.

• De droge stof opbrengst is gedaald van 13,46 ton naar 10,12 ton op het perceel wat één keer bemest is.

• De droge stof opbrengst is gedaald van 14,3 ton naar 12,4 ton op het perceel wat meerdere keren bemest is.

• Onkruidbestrijding d.m.v. ruggenspuit uitvoerbaar.

• Ganzen zijn actief op kruidenrijk grasland.

_____________________________________________________________

Locatie 2 Nieuwer ter Aa/Breukelen

Proefveld 1

Onderzoeksvraag: Welk kruidenrijkmengsel is het meest geschikt voor een drie meter brede, bemestingsvrije slootkant met betrekking tot persistentie, opbrengst en GLB vergoeding?

Proefveldopzet
Drie stroken van 85 meter lengte inzaaien met drie verschillende slootkantmengsels (kruidenmengsel ANLB-pakket, inheems kruidenmengsel en productiekruiden/akkerrandenmengsels). Inzaai middels rotorkopeg. Kruidenpersistentie wordt gemeten door middel van tellingen en de opbrengstbepaling door middel van een graslandhoogtemeter.

Resultaten 2023

• Op het perceel worden de kruiden verdrongen door het gras en hebben hierdoor weinig kans, met name extensieve kruiden;

• Het perceel is verschraalt in de slootkant;

• Een advies is het slootvuil weghalen en productiekruiden gebruiken.

Proefveld 2

Onderzoeksvraag: Wat is het verschil in persistentie van de kruiden bij twee verschillende grasmengsels?

Proefveldopzet
Eén perceel is in augustus 2020 ingezaaid met een BG11 mengsel en één perceel met het Havera 1 mengsel. De kruidenpersistentie is gemonitord door kruidentellingen en er is een bodemconditiescore bepaald.

Resultaten 2023

BG11 mengsel geeft een licht hogere persistentie dan Havera 1. In 2023 zijn de kruiden zo goed als verdwenen, enkel Cichorei is aanwezig. Na drie jaar moeten de kruiden weer doorgezaaid worden. (zie tabel 1 hieronder).

Tabel 1. Gemiddeld percentage kruiden per grasmengsel

______________________________________________________________________________________________

Locatie 3 Renswoude

Onderzoeksvraag: Wat is het effect van de combinatie compost-drijfmest ten opzichte van de combinatie kunstmest-drijfmest op de opbrengst en kwaliteit van het gras/kruidenperceel?

Proefveldopzet (zie figuur 2)

• Verschillende mestcombinaties (zie tabel 2) op de percelen uitrijden.

• Bemesten voor de eerste en na de tweede, derde, vierde, vijfde snede.

• DS (droge stof) meten met graslandhoogtemeter.

• Perceel 1 en 2 zijn samengevoegd in 2023.

• Perceel 3 en 4 zijn samengevoegd in 2023.

Figuur 2. Proefveldopzet Renswoude

Tabel 2: uitgereden mest

Resultaten 2023 (zie tabel 3)

• Combinatie drijfmest en compost zorgt voor lagere opbrengst (ds) en betere kwaliteit (kVEM) vergeleken met de combinatie drijfmest-kunstmest.

Tabel 3: Opbrengstmetingen proefveld Renswoude

Locatie 4 Kootwijkerbroek

Onderzoeksvraag: Is sorghum een gewas die in plaats van snijmaïs geteeld kan worden in het kader van het nieuwe GLB beleid als rustgewas en vruchtwisseling?

In figuur 3 is de proefveldopzet te zien in Kootwijkerbroek. Van links naar rechts: sorghum, mengteelt sorghum-maïs en maïsteelt.  

Figuur 3 Proefveldopzet Kootwijkerbroek (1 = sorghum, 2 = sorghum met maïs, 3 = maïs)

Resultaten 2023
In onderstaande tabel is een vergelijking te zien tussen de mengteelt maïs-sorghum en sorghum.

Tabel 4: Vergelijking mengteelt maïs-sorghum en sorghum

________________________________________________________________________

Locatie 5 Abcoude en Montfoort

Onderzoeksvraag: Wat is het effect van de Geohobel en Novag (doorzaaitechniek) ten opzichte van traditionele graslandvernieuwing op de opkomst, opbrengst en kwaliteit van het graskruidenland?

Proefveldopzet (zie figuur 4)

• Twee proefvelden. In Abcoude (september) en Montfoort (oktober). Abcoude is ingezaaid met kruiden door de Geohobel in oktober 2022. Het perceel in Montfoort is opgedeeld in twee stukken. Eén deel is ingezaaid met een Geohobel op het andere deel is een traditionele zaaimachine gebruikt.

• Kruiden zijn gemonitord door tellingen.

• Novag heeft op 10 oktober ingezaaid. In 2024 komen hier resultaten van.

Figuur 4. Proefvelden in Abcoude en Montfoort

Resultaten 2023

Geohobel:

• Prima om grassen door te zaaien

• De opkomst van kruiden is matig met name vlinderbloemigen

• Geschikt voor graslandverbetering

• Matige grassen worden verdrongen

Novag:

• Het perceel grasland was voorheen minder gewild voor beweiden van koeien, omdat er veel matige en minder smaakvolle grassen aanwezig waren.

• Doorzaai heeft ervoor gezorgd dat het perceel veel meer goede grassen heeft gekregen.

• De doorzaai van kruiden is tegen gevallen. De oorzaak hiervan is onbekend, er staan alleen wat chichorei planten. Opvallend is dat de klavers er totaal niet zijn. Het is afwachten of deze mogelijk nog in 2024 te zien zijn.

• Een vraag die speelt: is het kruidenzaad te diep weggelegd, waardoor ze een slecht kiemingspercentage hadden.

Resultaten najaar 2023 perceel Abcoude:

Het aantal kruiden wat opgekomen is, is minimaal door de droogte (extreem droge omstandigheden). Alleen langs de sloot en bosrand is een goede opkomst van de kruiden, met name Chichorei. Het kan zijn dat er hier meer gezaaid is of dat er meer vocht aanwezig is geweest. Ook hier weer onduidelijk hoe het komt dat de overige kruiden niet aanwezig zijn na doorzaai. Het kruidenzaai heeft geen kans gekregen of is te diep weggelegd. Het is afwachten hoe het perceel in 2024 ervoor komt te staan.

De eerste snede is er 20m3 bemest, hierna is er niks meer bemest.

De eerste snede is er 20m3 bemest, na de eerste snede wordt er 15m3 bemest en na de tweede snede nog eens 10m3.

Resultaten kruidentelling

Deel 1: Inzaaien Bufferstroken: financieel voordeel in het nieuwe GLB

Ontdek hoe het zaaien van kruiden langs bufferstroken financieel voordeel kan opleveren onder het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). In deze video vertelt Edith over de ecologische én economische voordelen van deze duurzame aanpak.

Deel 3: Inzaaien bufferstroken: verklaring voor resultaten

In onze vorige video 'Inzaaien buffertroken: tussentijdse resultaten', vertelt Wessel van Rijn welke kruiden wel goed zijn aangeslagen en welke niet. In deze video biedt Edith inzicht in de verklaringen voor de observaties en hoe we toekomstige groei kunnen bevorderen.

Deel 2: Inzaaien bufferstroken: tussentijdse resultaten

Vorig jaar zaaide Wessel van Rijn uit Breukelen de bufferstroken langs slootkanten in met vijf verschillende kruidenmengsels. In deze video vertelt hij waar de kruiden gedijen en waar hij nog uitdagingen ondervindt. 

Verdienen met kruidenrijk grasland

Hoe kun je de verschillende maatregelen en doelen binnen het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) inpassen in je bedrijfsvoering, zodat het ook nog wat oplevert? Edith Finke, adviseur Mest & Mineralen bij DLV Advies, gaat in gesprek met Cock Verweij. In 2020 zaaide hij verschillende soorten kruiden in.

Video demo Geohobel bij loonwerker Gerbrand Schuurman

Loonwerker Gerbrand Schuurman toont, en geeft een toelichting op, hoe de Geohobel via frezen en rollen zorgt voor een betere opkomst van de kruiden in gras. Edith Finke geeft uitleg over de doelen van het nieuwe GLB en de ecomaatregel kruidenrijk grasland toegepast op landurig grasland. Deze video is onderdeel van het project Verdienen met duurzame melkveehouderij Utrecht, een logisch vervolg op het project Natuurlijke Veehouderij Utrecht. Meer weten over de projecten?

Video veldbijeenkomst Barrie van Geresteijn

Onderwerken van groenbemester waarbij de massa eerst wordt gekleppeld om deze te verkleinen. Daarna wordt de grond bewerkt met een biofrees. De biofrees pakt alleen de toplaag (groenbemester en wortels) en mengt de groenbemester in voor een optimale afbraak. Deze video is onderdeel van het project Verdienen met duurzame veehouderij Utrecht, een logisch vervolg op het project Natuurlijke Veehouderij Utrecht.