Functioneel, betaalbaar en flexibel bouwen

Als projectleider heeft Jos Commissaris vooral te maken met het uitbreiden en moderniseren van bestaande situaties. Totale nieuwbouw is een ideaal uitgangspunt, maar komt in de praktijk alleen voor bij bedrijfsverplaatsingen. In bestaande situaties moet er rekening gehouden worden met de bestaande bebouwing en ruimte die nog over is op het erf. Meestal zal Commissaris daarom eerst met een opdrachtgever kijken naar de ligging van het bedrijf, de ruimte op het erf, de bestaande gebouwen en de wensen van de ondernemer. “Dan is het van belang verstand te hebben van het bouwkundig ontwerp. En je moet weten wat voor onderneming het is en met welke activiteiten je rekening moet houden.”
Commissaris vervolgt: “Telers hebben vaak al een plan in hun hoofd. Daar hebben ze al lange tijd over nagedacht. Vanuit DLV Advies hebben we ervaring met veel andere trajecten. Zijn er varianten met meer voordelen? Wij leggen er graag één of twee alternatieven naast.” Bij die alternatieven denkt 
Commissaris mee in de vervolgstappen die de ondernemer wil doen. “Groeien van 400 naar 800 kubieke meter opslag? Misschien is er een verwerkingsruimte nodig of wil de teler meer met kisten gaan werken? In dat geval is er ook ruimte nodig voor de kisten als er geen product aanwezig is.”

Kostenbegroting

Bouwkosten is ook een aspect dat Commissaris meeneemt in zijn advies. Een voorbeeld van een factor die de kosten en de snelheid van de bouw bepaalt, is de maat van de roostervloer. Kiest de opdrachtgever voor vier maal 2,5 meter breed of maakt hij de bewaarcel iets dieper en kiest hij voor drie maal 3 meter breed? “Je hebt dan minder putwanden nodig, wat bespaart. Geld is zeker een zwaarder wegend punt geworden. De afgelopen twee jaar zijn bouwkosten sterk gestegen en dat gaat nog verder door.” Materiaalkeuze beïnvloedt de kosten sterk. Betonnen tussenwanden zijn robuust, maar sterk kostenverhogend. Voor zwaardere gebouwen is een zwaarder fundament nodig. “Alleen bij in- en uitschuren is de zwaardere wandconstructie wel fijn. Ligt het product eenmaal binnen, dan is een houten tussenwand ook prima. Robuuster bouwen kan een meerprijs hebben van 15 tot 20 procent. Vooraf maken we een investeringsbegroting om te zien of een plan haalbaar is.”
Telers kijken vaak naar collega’s in de omgeving bij bouwplannen. Commissaris ziet daarom wel regionale voorkeuren: meer betonpanelen in het zuidwesten van het land en bijvoorbeeld volledig stalen gevels in de Flevopolder.
Heftrucks, vrachtwagens, klanten, verkoop aan huis: dit geeft allemaal verkeersbewegingen op het erf en in de gebouwen. Commissaris was dit jaar betrokken bij een bouwproject in de Hoeksche Waard waar de vrachtauto’s binnen geladen konden worden. Dit is prettig werken en stil voor de omgeving, maar ook duurder en de ruimte moet er zijn.
Het afwerkingsniveau heeft ook een grote invloed op de kosten. “Een houten bekleding, metselwerk, overstekgrootte... Je krijgt dan kosten bovenop de ‘functionele doos’. Wil de ondernemer ook uitstraling naar bezoekers of omgeving hebben, dan kun je dit overwegen.”

Energie

“De isolatiewaarde van een gebouw moet je afstemmen op het doel. Bij mechanische koeling kan die waarde nog belangrijker worden. Een factor als de kleur van het dak kan van invloed zijn op de temperatuur binnen. Kies je voor een wit oppervlak in plaats van zwart, dan scheelt dat op een zomerse dag soms 30 graden temperatuur op het dakvlak. De welstandstoets kan natuurlijk beperkingen geven voor de kleur. Bij koelcellen breng je de isolatie meer rond de cel aan dan buiten 
het gebouw.” 
Asbest vervangen blijft actueel. De landelijke pot voor subsidie daarbij is leeg. Provinciaal zijn er nog potjes, waarbij asbest vervangen en zonnepanelen erop terugleggen gestimuleerd wordt. Dat vraagt volgens Commissaris wel om een dakconstructie die zwaar genoeg is.

Er is fiscaal voordeel te behalen bij het vervangen van het dak door een dak met een Rc van minimaal 2,0. Bij nieuwbouw is de Energie-investeringsaftrek niet mogelijk. Al dit soort weetjes kan een adviseur meenemen bij de bouwplannen. Heeft die adviseur dan ook nog verstand van de onderneming, dan 
levert dat extra praktische kwaliteit op. 

Installatie

Meestal werken akkerbouwers met buitenluchtkoeling. “Hoe hoogwaardiger het product, hoe meer in de installatie geïnvesteerd wordt. Pootgoed en witlof vragen om een mechanische koeling. De trend daarbij is koeling met natuurlijke koudemiddelen. De wetgever wil af van freonen en andere 
chemische koudemiddelen. Je mag ze soms al niet meer bijvullen.”
Er is ook steeds meer aandacht voor geluid bij bewaarloodsen. “Zeker met woningen van derden dichtbij. Geluid komt vooral van transport, ventilatie of koelcompressor. Frequentie gestuurde ventilatoren geven minder geluid als ze niet op volle capaciteit draaien. Meer ventilatoren neerzetten kost meer geld en je hebt daarmee weer extra geluidsbronnen. We kunnen ook bouwkundige oplossingen voor geluid meenemen met een geperforeerde ‘binnendoos’ met geluiddempend materiaal. Daarnaast kun je de momenten of de periodes dat je op volle capaciteit draait beperken tot zoveel mogelijk overdag of alleen vlak na inschuren.”
Een mogelijkheid om geluid te beperken is om het lager aan de gevel te laten ontsnappen. Dan draagt het minder ver. Commissaris toont een voorbeeld: de kleppen van de ventilatie zitten hoog, maar de wand daarvoor loopt tot een meter boven de grond.

Personeel

Indien er ruimtes zijn met een permanente personele bezetting, moet er aandacht zijn voor brandveiligheid. Ook zijn bijvoorbeeld toiletten en een kantineruimte nodig. Verwerkt de teler product in de schuur, dan komen er voedselveiligheidseisen en -certificaten bij. 

Wifi

Telefoon en wifi werken niet optimaal in een stalen constructie. Commissaris raadt aan om een goede verbinding te maken in de verkeersruimtes. Voor de bewaarcomputer is een kabelverbinding de garantie voor stabiel functioneren. Dataverkeer wordt steeds belangrijker in slimme opslagloodsen, waar registratie met chips in de kisten en computers aan boord van de heftrucks in opkomst is. Slimme oplossingen kunnen liggen in het ombouwen van de oude bewaring tot machineloods en de nieuwbouw voor de bewaring te maken. Om meer rendement uit vierkante meters te halen, kan de teler er voor kiezen om gebruik te maken van de hoogte. Lichte werktuigen kunnen op een zolder getild worden met de heftruck. Het spaart meters. “Andere bestemmingen voor een zolder zijn de kantine, voorraad of opslag van onderdelen, een kantoortje of huisvesting van personeel.”
De andere kant op kan ook: breng een kelder aan in het gebouw. Als er toekomstplannen zijn voor uitbreiding raadt Commissaris aan om daar rekening mee te houden, bijvoorbeeld  met de uitvoering van eindspanten. Verlengen kan dan makkelijker.

Slim

Bouwen op de groei kan ook een financiële keus zijn. “Sommige ondernemers sparen voor uitbreiding en houden in de bouw de opties daarvoor open.” Als de maximale goothoogte in een bestemmingsplan lager is dan binnen het gebouw gewenst is, kan de opdrachtgever het overstek van een schuin dak wat verlengen. De DLV-adviseur heeft mooie voorbeelden waarbij een buitentrap met deur onder het overstek gemaakt is. Het is een elegante oplossing om makkelijk boven de kisten en 
bewaarcellen te komen of bij de ventilatoren. Een mooie manier om de loods te laten passen bij een bedrijf realiseerde Commissaris met een biologisch bedrijf. Aan de ene zijde van het dak lagen zonnepanelen en de andere zijde werd een sedum-mos dak. “De constructie moet daar stevig genoeg voor zijn. Bij dit bedrijf paste het bij de uitstraling. Ze hadden ook een boerderijwinkel en een minicamping.” 
Een bedrijf dat prei en broccoli teelt, hield voor de logistiek rekening met regelmatig te laden vrachtauto’s. Ze maakten daarvoor een laadkuil naast het gebouw.

Training

Een bewaarcursus kan bijdragen aan de kwaliteit van het product. Zo’n training kan ook inzicht geven in hoe je een gebouw moet zetten en inrichten. “Je kunt natuurlijk blind varen op de techniek, maar beter is dat je basisprincipes begrijpt en kunt ingrijpen als je het zelf beter ziet dan de computer.”

Dit artikel was gepubliceerd in januari 2019 in de Akkerwijzer.