Led: voldoende licht, minder stroom

Lager stroomverbruik met hoog lichtniveau

Eric Pijnappels: "Ledverlichting zou door het lagere stroomverbruik de ideale vervanger zijn van de tl-buis of de gasontladingslamp in rundveestallen." De prijzen voor ledverlichting dalen en de lichtopbrengst én het rendement van ledlampen stijgen. Daar waar een tl-buis een energielabel A krijgt, zijn er inmiddels ledlampen met een A++-label. Naast het lage stroomverbruik hebben deze moderne ledlampen een voldoende hoog lichtniveau. "Belangrijk is dat je in de stal een bepaald verlichtingsniveau haalt om de gezondheid en tochtigheid van de dieren en de hygiëne in de stal te beoordelen. Het verlichtingsniveau wordt uitgedrukt in lumen per vierkante meter, ofwel lux. Een verlichtingssterkte van circa 100 lux tussen de dieren in de stal is voldoende voor een goed overzicht en goede herkenning van de dieren. Omdat bij een goede installatie de gelijkmatigheid van de verlichting circa 50 procent is, moet je in de stal echter een gemiddeld verlichtingsniveau aanhouden van 200 lux. Verzorgingsruimten zoals de aflkalfstal, de ziekenstal en de separatieruimte, vereisen een hoger verlichtingsniveau. Maar doordat deze ruimten vaak kleiner zijn, is de lichtverdeling gunstiger. Kort en goed, hier is 120 tot 150 lux voldoende. In de melkstal geldt een nonn van 250 tot 500 lux."

Lichtkleur

Naast lichtsterkte is ook de kleur van het licht van belang. Veehouders moeten bijvoorbeeld kleurveranderingen bij het dier (kling, uier, en dergelijke) kunnen vaststellen. Ook voor het herkennen van witvuilers en beoordelen van de mestsamenstelling is dit van belang. Kies daarom voor licht met een kleurtemperatuur tussen 5.000 tot 6.000 kelvin.

Benutting van licht

Ton van Esch licht toe: "De meeste tl-buizen van 58 watt produceren ongeveer 5.000 tot 5.500 lumen. Maar het voorschakelapparaat zorgt ervoor dat het opgenomen vermogen rond de 70 watt ligt. Ledbuizen die in deze armaturen passen, produceren slechts 2.000 tot 3.500 lumen. Toch geven zij evenveel licht af. En dat komt doordat ledbuizen alle licht naar beneden sturen - het overgrote deel van het licht wordt benut. De meeste ledbuizen doen dat onder een hoek van 150 tot 160 graden. Deze hoek moet zo groot mogelijk zijn, zodat het grootste deel van het licht wordt benut. Een tl-buis straalt naar alle kanten. Een reflector in het armatuur stuurt het nog wat naar beneden. Toch valt hooguit driekwart van het licht op de grond. Bij een slecht reflecterend dak en oude lampen loopt dit percentage terug naar 30 tot 40 procent. Speciale ledbakken met een hoog lichtniveau van 30.000 - 40.000 lumen zijn heel eenvoudig aan te sturen. Zo kan de verlichting ook op halve kracht branden. Ook is er een nachtstand met rood licht. Koeien kunnen dan bij een lichtniveau van 5 lux nog voldoende zien. Deze ledarmaturen zijn ontworpen voor gebruik in stallen. Ze hebben vaak een groot koelelement dat bestand is tegen vervuiling met stof, vocht en ammoniak. Een ander voordeel ten opzichte van tl-licht is dat ledlicht minder slijt van het aan- en uitschakelen. Ook is een ledlamp amper gevoelig voor een lage temperaturen. Naast ledbuizen zijn er tegenwoordig ook lucht en waterdichte ledstrengen verkrijgbaar, rnet een rendement van 100 lumen per watt."

Meer lichtopbrengst, minder energieverbruik

Uit metingen van DLV Advies blijkt dat bij het gebruik van led in plaats van TL de lichtopbrengst met 30 procent stijgt terwijl het energieverbruik met 30 procent zakt. De adviseurs berekenen terugverdientijden van 4 jaar en korter. Met betere ledverlichting kun je 50 tot 60 procent op de stroomkosten besparen. Ton: "De variabele stroomprijs is ongeveer 9,5 cent per kWh (stroom en belasting). Een dubbele tl-buis van 58 watt verbruikt ongeveer 2x 70 watt. Bij 2.250 branduren is dit 30 euro per jaar. Betere ledbuizen kosten 20 tot 30 euro per stuk. De stroomkosten dalen echter met 15 euro. Dit betekent dat ledverlichting binnen 4 jaar is terug te verdienen. Bij de grotere ledarmaturen van 250 of 300 watt is de terugverdientijd ongeveer 10 jaar. Op ledverlichting met een opbrengst van minimaal 100 lumen per watt is een extra belastingvoordeel te behalen door de Energie Investerings Aftrek (EIA). Hiermee kun je bovenop de normale afschrijving 58 procent extra afschrijven. Voordat je als veehouder een keuze maakt, is het goed om de verschillende opties te laten offreren Aan de hand van deze offertes, de jaarkosten en de mogelijkheden van het belastingvoordeel van de EIA kan de veehouder een keuze maken."

Lichplan

Laat bij de keuze om over te gaan op ledverlichting ook de kwaliteit meespelen. Het is belangrijk om niet alleen het aantal lampen te laten offreren, maar dat te combineren met een goed verlichtingsplan. Zeker als je gebruikmaakt van lampen met een hoge lichtopbrengst is de verdeling van het licht belangrijk. Uit het verlichtingsplan blijkt vaak dat er plekken zijn met veel te veel licht (300 lux) en plekken met amper 50 lux. Een andere verdeling of een ander type lamp kan dan veel schelen. De meest donkere plek in de stal bepaalt het werkelijke effect van een goede verlichting.

Dit artikel is verschenen in Veehouderij Techniek januari 2018.