Stoppen met couperen van varkensstaarten: Samen naar een toekomstbestendige varkenshouderij

Waarom stoppen met couperen?

De staart van een varken is een essentieel communicatiemiddel. Een varken gebruikt zijn staart om aan te geven hoe het zich voelt: een vrolijk kwispelende staart duidt op een ontspannen dier, terwijl een tussen de benen hangende staart kan wijzen op stress of gezondheidsproblemen. Het behoud van de volledige staart is daarom van groot belang voor het welzijn van de dieren. Vanaf 2030 is het routinematig couperen van staarten niet meer toegestaan, een belangrijke stap vooruit in het verbeteren van dierenwelzijn in de sector. Hoewel dit misschien ver weg lijkt, vergt het aanpassen van de bedrijfsvoering de nodige voorbereiding. Dit project speelt hierop in door de varkenshouders stap voor stap te begeleiden bij de transitie naar het niet couperen van staarten.

Huidige regelgeving en wetgeving

Momenteel is het routinematig couperen van varkensstaarten officieel niet toegestaan, tenzij met goedkeuring van een dierenarts. Veel bedrijven passen deze methode echter nog toe als preventieve maatregel tegen staartbijten, een gedragsprobleem dat voortkomt uit verveling of stress. Dit vraagt om een omschakeling in werkwijze, omdat voorkomen moet worden dat staartbijten toeneemt wanneer varkens hun staart behouden.

Doel van het project

Het doel van dit project is om op een verantwoorde manier te stoppen met het couperen van varkensstaarten. Elke varkenshouder zal begeleid worden door een team van experts, waaronder welzijnscoaches en klimaatspecialisten, die helpen bij het ontwikkelen van een bedrijfsspecifieke aanpak. Deze aanpak zorgt ervoor dat varkens hun staarten kunnen behouden zonder dat er problemen zoals staartbijten ontstaan. Het project streeft er ook naar om waardevolle kennis en ervaringen te verzamelen, die vervolgens breed gedeeld worden binnen de sector. Zo kunnen meer varkenshouders profiteren van de resultaten van dit project en kunnen ze de overstap maken naar een diervriendelijke en duurzame bedrijfsvoering.

Werkwijze en stappen

Het project, dat loopt tot mei 2026, begint met het niet couperen van de staarten bij minimaal vijf tomen (groepen biggen). Het project verloopt in verschillende fases. Momenteel bevinden we ons in de welzijnscheckfase, waarin een welzijnscoach de deelnemende bedrijven heeft beoordeeld op het welzijn van de dieren. Gedurende het project bezoekt de coach de bedrijven meerdere keren om de staartschades te monitoren. In een volgende fase gaan de boeren samen met een klimaatspecialist aan de slag om het stalklimaat te optimaliseren. Monitoring blijft door het hele project heen een cruciaal aspect. Dit gebeurt zowel in de stal, door de boer en de welzijnscoach, als aan de slachtlijn met behulp van een geavanceerde camera. Na elke ronde is het de bedoeling om het aantal tomen zonder gecoupeerde staarten te verdubbelen, zolang het dierenwelzijn dit toelaat. Deze geleidelijke aanpak biedt varkenshouders de kans om ervaring op te doen met het houden van varkens met lange staarten en stelt hen in staat hun dagelijkse werkwijze aan te passen en beter in te spelen op signalen van stress of onvrede bij hun dieren. Regelmatige controle is hierbij van groot belang. Door extra aandacht te schenken aan het gedrag van de varkens, kunnen varkenshouders vroegtijdig problemen signaleren en waar nodig extra maatregelen nemen, zoals het bieden van afleidingsmateriaal.

Verwachte veranderingen in de sector

Het niet langer couperen van varkensstaarten zal veranderingen met zich meebrengen in de manier waarop varkenshouders hun dieren controleren en verzorgen. Daan Mulders van Vion: “De grootste verandering die ik verwacht is dat de werkwijze van de varkenshouders op het gebied van de dagelijkse controle anders zal zijn. Tijdens de dagelijkste controle zal anders gekeken moeten worden naar het varken. Zoals eerder gezegd is de staart een belangrijk communicatiemiddel voor het varken. Door aandacht te schenken aan het beoordelen van de staart door de varkenshouders, kan de varkenshouder zien of er uitdagingen aan zitten te komen. Bijvoorbeeld wanneer een staart tussen de benen van een varken hangt, zit dit varken mogelijk niet lekker in zijn/haar vel. Enkele dagen later zou er bijterij kunnen plaatsvinden. Ben je er in dit stadium al op tijd bij, dan kan de onvrede die er heerst mogelijk weggenomen worden met extra afleidingsmateriaal.” De komende periode worden er 12 varkenshouders intensief begeleid bij de omschakeling naar een werkwijze zonder couperen van staarten. 

Voor het project 'stoppen met couperen van varkensstaarten' wordt steun uit het ELFPO ontvangen. Het project wordt medegefinancierd door de Europese Unie.