Als projectleider Bouw bij DLV Advies, overziet Harrie Versluis alle sectoren, van veehouderij tot akkerbouw en vollegrondsgroenten. “We merken dat de situatie overal min of meer hetzelfde is. Zowel bij onze klanten als bij aannemers in de agrarische bouw. Het is overal maar magertjes.”

Niet alleen het stikstofdossier

De hoofdreden? “Onduidelijkheid”, zegt Harrie. “Op alle fronten. Het stikstofdossier speelt al een langere tijd. Maar als het alleen om stikstof zou gaan, was de markt al wel weer in beweging gekomen. Er komt echter van alles bij: het afschaffen van de derogatie, het gewasbeschermingsbeleid, introductie van bufferstroken, mogelijke regelgeving over grondgebondenheid, enzovoorts.”

Prijsinflatie

“En dan hebben we ook nog de prijsinflatie”, voegt Harrie toe. Die is scherp toegenomen sinds vorig jaar maart, na de Russische inval in Oekraïne. Alles is duurder geworden. Het begon met energie. Daarna ging ook de prijs van alle bouwmaterialen omhoog: hout, staal, stenen, noem maar op. Inmiddels zijn de prijzen van de meeste bouwmaterialen wel weer een stuk gedaald. Staal is nu weer terug op het niveau van vóór de oorlog in Oekraïne. “Maar voor boeren geldt dat óók de dagelijkse bedrijfskosten zijn gestegen”, benadrukt Harrie. Boeren hebben nu te maken met een nieuwe realiteit. Ondernemers heroriënteren zich: waar sta ik, wat wil ik nog, wat kan ik nog? Een bepaalde categorie denkt: ik moet dóór. Die wil investeren, plannen ontwikkelen. Zo zijn er PAS-melders die nu besluiten zelf maar stikstof bij te kopen. En dan heb je de openstelling van de opkoopregelingen Lbv en Lbv-plus. Banken zijn mede daardoor voorzichtiger met financieringen. Die onduidelijkheid remt de hele sector.

‘On hold’

In Noord-Brabant staat de complete vergunningverlening al ‘on hold’. Boeren in andere regio’s zetten zichzelf min of meer on hold, omdat ze het ook even niet meer weten. Toch zegt Harrie wel te verwachten dat een deel van de factoren die daarbij meespelen, binnen niet al te lange tijd wél zullen uitkristalliseren. Maar ook dan is de bouw nog niet zomaar weer vlot getrokken. “Twintig jaar geleden was het: vandaag bellen, over twee maanden de eerste palen in de grond. Tegenwoordig moet je zoveel procedures doorlopen, dat je eerder twee jáár verder bent, voordat je kunt gaan bouwen.”

Eerst zekerheid

De projectleider ziet niet echt agrarische sectoren waar de bouw harder aantrekt dan elders. “Men wil eerst zekerheid en vertrouwen in de toekomst. Dat is het belangrijkste. Als je vertrouwen hebt in de toekomst, wil je ook nog wel investeren als je drie jaar slechte prijzen achter de rug hebt.”

Strategische keuzes

“Boeren moeten nu strategische keuzes gaan maken voor de toekomst. Ga ik land bijkopen? Of terug in aantal koeien? Intensiveren of extensiveren? Dat is nu de discussie: welke kant het op moet met de landbouw? Gelukkig is de Nederlandse landbouwsector superflexibel en veerkrachtig. Het zou me verbazen als die ruimte voor diverse bedrijfsvormen er niet komt.”

Dit artikel is in aangepaste vorm overgenomen van veldpost.nl