De tijd dat een boerderij bij bedrijfsovername op eenzelfde wijze wordt voortgezet, ligt ver achter ons. Voor de overnemer is het essentieel zijn visie scherp te hebben, waarbij de overdragers ruimte moeten geven om deze ambities waar te maken. Het vroegtijdig met elkaar in gesprek gaan tijdens de oriëntatiefase, het in gesprek blijven gedurende de overnamefase én het gesprek voortzetten na de overdracht, draagt bij aan een goede voortzetting van de onderneming. 

Kritische vragen voorafgaand aan het gesprek  

“Voordat je het gesprek aangaat, dien je eerst kritisch naar jezelf te kijken”, vertelt Lisanne Wouters, adviseur Financieel Management bij DLV Advies. “Dit is zowel voor overnemer als overdrager van belang. Het matchen van ieders kwaliteiten, ideeën en dromen kan namelijk een lastige opgave zijn. 
Stel jezelf de volgende vragen: wie ben je, wat wil je, wat zijn je ideeën en dromen en hoe kunnen jullie dit beide combineren om het bedrijf succesvol voort te zetten? Pas wanneer de antwoorden op dergelijke vragen concreet zijn, ga je met elkaar in gesprek." 

Ambitieplan 

“Deze vragen kun je prima vertalen naar een ambitieplan of mindmap", vult Rafke haar collega aan. 
“Zodra het ambitieplan er ligt, kan het vergeleken worden met de situatie waarin je je momenteel bevindt. Komt dit overeen met de huidige bedrijfsvoering of visie en wat dient er nog aangepast te worden? Met deze informatie sta je sterk op het moment dat je je plannen bespreekbaar maakt.” 

Verwachtingen uitspreken  

Marc Albers, adviseur Vastgoed bij DLV Advies beaamt dit. “Een goed overnameproces valt of staat met het uitspreken van elkaars verwachtingen. Zowel door overdrager, overnemer als andere familieleden. Vaak worden zaken omwille van de lieve vrede niet benoemd, hierdoor is de kans groot dat er later wrijving ontstaat. Spreek zaken met respect voor andermans keuzes juist wel direct uit,tegen elkaar of een procesbegeleider.” Vervolgens komt het moment dat zaken vastgelegd moeten worden belanghebbenden. Onderdelen hiervan worden samengevoegd tot een bedrijfsovernameplan waarin eveneens persoonlijke keuzes, zoals loondienst of een samenwerkingsvorm en ook de mate van inkomsten, worden opgesteld.    

Taxatierapport onderdeel van bedrijfsovername 

“Het is verstandig om een taxatierapport onderdeel te laten zijn van het bedrijfsovernameplan. Hieruit kan voortvloeien voor welke waarde de onderneming overgenomen kan worden. Veelal is dit de agrarische waarde", vervolgt Marc. “Over het verschil tussen de agrarische waarde en marktwaarde en het vermogen van de overdrager wat in de onderneming blijft, is het verstandig om afspraken te maken in de vorm van een meerwaardeclausule. De meerwaardeclausule zorgt ervoor dat wanneer de boerderij binnen een bepaalde termijn verkocht wordt, ouders, broers en zussen alsnog meedelen in de verkoopopbrengst. De koopsom welke normaliter door opvolger aan ouders betaald wordt, zorgt ervoor dat deze kunnen genieten van een goede oude dag en andere gezinsleden worden door de koopsom gecompenseerd. Deze koopsom wordt meestal geleend bij de bank, waarbij het voorgenoemde bedrijfsplan essentieel is.” 

Stip op de horizon 

Aansluitend neemt Leo Rouhof de deelnemers mee in het proces na de overname. Leo: “Na de daadwerkelijke overname zal de nieuwe ondernemer zich moeten ontwikkelen. Ook zullen er goede afspraken gemaakt moeten worden met de bedrijfsoverdragers. Op welke wijze wordt de bedrijfscontinuïteit voortgezet? Gaat de nieuwe ondernemer specialiseren, werken met concepten, opschalen, verduurzamen of innoveren? Kortom, hoe ziet het bedrijf er over een aantal jaren uit en wat is jouw stip op de horizon?” Vanuit verschillende speerpunten, waaronder staloptimalisatie, mestboekhouding, energie en financieel management, neemt hij de kijker mee en beantwoordt hij diverse vragen. Hierbij  benadrukt hij hoe belangrijk een bedrijfsplan is.   

Ondernemerschap, rentabiliteit en zekerheid 

Op de vraag of de huidige stikstofmaatregelen nog een negatief effect hebben op de terughoudendheid bij banken geeft Leo uitvoerig antwoord. “De financierbaarheid valt of staat met een drietal zaken: 1. Ondernemerschap; waarin een duidelijke visie en oog voor de maatschappij centraal staat. 2. Rentabiliteit; wordt er voldoende winst gemaakt ten opzichte van het geïnvesteerde vermogen. 3. Zekerheid;, hoeveel eigen en hoeveel vreemd vermogen zit er in het bedrijf. Wanneer deze je deze drie zaken goed op orde hebt, zal een bank doorgaans minder terughoudend zijn. Ook gezien de huidige perikelen rondom de stikstofmaatregelen, waar erg gekeken wordt naar de landbouw en inkrimping van de veestapel", aldus Leo. 

Hoge opkomst 

De animo voor deze webinar was groot. Dit zien we ook terug in de jaarlijks terugkerende Subsidiemoduele agrarische bedrijfsadvisering en educatie (SABE), waar veel aanvragen ingediend worden voor het thema E3 Bedrijfsovername en bedrijfsbeëindiging. Inmiddels is de SABE-regeling voor het voorjaar 2022 gesloten. Dit najaar opent er waarschijnlijk een nieuwe SABE-regeling.
De webinar kunt u  terugkijken via deze link. Wilt u naar aanleiding van de webinar een vrijblijvend adviesgesprek met een van onze adviseurs, vul dan onderstaand formulier in en wij nemen binnenkort contact met u op.