Steeds meer varkenshouders oriënteren zich op energiebesparende maatregelen, zeker sinds de energiecrisis van vorig jaar. "Door de gestegen energieprijzen zijn de terugverdientijden van energiebesparende technieken flink gereduceerd. En dat maakt dergelijke investeringen dus ook interessanter”, vervolgt Jan.  

Terugwinnen van warmte 

Wat betreft gasverbruik is op vleesvarkensbedrijven een grote slag te maken door het terugwinnen of rondpompen van warmte, geeft hij aan. Dit omdat een gemiddeld vleesvarkensbedrijf meer warmte produceert dan dat het nodig heeft. "Je kunt deze warmte terugwinnen uit de ventilatielucht die naar buiten gaat. Maar ook uit de vloer waar de zwaardere dieren liggen; deze verwarmen de vloer immers met hun lichaamswarmte. Via slangen in de vloer kun je water opwarmen en naar de afdeling met de jonge dieren brengen waar het warme water door middel van een rondpompsysteem de afdeling verwarmt.” Met een dergelijk systeem kunnen de stookkosten volgens Jan worden gereduceerd tot nul. "De gemiddelde stookkosten per vleesvarkensplaats kwamen voorheen uit op 3 euro per jaar, met de huidige energieprijzen is dat 6 euro. Die spaar je volledig uit. En wanneer je al beschikt over een stal met vloerverwarming hoef je alleen de ketel te vervangen door een pomp om warmte te kunnen winnen uit de vloer en deze te kunnen rondpompen. Dat vraagt maar een kleine investering.”
Daarnaast kunnen ondernemers de biggenafdeling in de eerste periode na opleg nog verwarmen via de ketel. "Sommige varkenshouders vinden het prettig om de biggen wat extra warmte mee te geven. In dit geval verwarm je de biggenafdeling tijdelijk via de ketel en de andere afdelingen via het rondpompsysteem. Dit vergt wel een extra investering qua leidingwerk waardoor je niet 3 maar 2 euro per plek bespaart.” Volgens Jan investeerden behoorlijk wat vleesvarkensbedrijven de afgelopen jaren al in rondpompsystemen. "Bij circa de helft van de nieuwbouwprojecten wordt gekozen voor een dergelijk systeem.”

Lucht-luchtsystemen

Vleesvarkenshouders hebben nog andere mogelijkheden om hun warmtekosten te reduceren. Jan noemt ook warmtewisselsystemen waarbij de uitgaande lucht de binnenkomende lucht verwarmt – de zogeheten lucht-luchtsystemen – of de uitgaande lucht het waswater opwarmt. In dit laatste geval ‘voedt’ dit waswater een warmtepomp die wordt gebruikt om de vloeren te verwarmen. "Het verschil met rondpompsystemen is dat je met deze systemen tot veel hogere temperaturen kunt verwarmen en de biggen een betere start kunt geven.”

Warmte-koudeopslag

Een warmte-koudeopslag (WKO) in de bodem is nog een andere manier om de gasrekening te verlagen maar ook de stroomkosten omlaag te brengen. "Met een dergelijk systeem kun je niet alleen lucht verwarmen maar ook koelen. Hierdoor bespaar je niet alleen op brandstof maar ook op stroom. En een voordeel van een WKO en een lucht-luchtsysteem is dat je zowel de vloer als de lucht kunt verwarmen. Dit komt het stalklimaat ten goede.” Ook met de genoemde systemen kan een vleesvarkenshouder volgens Jan zijn warmtekosten reduceren tot nul. Deze systemen vragen een investering van grofweg 15 euro per vleesvarkensplaats, geeft hij aan. "Uitgaande van 3 euro aan brandstofkosten per dierplaats per jaar ligt de terugverdientijd dus op vijf jaar. En met het huidige niveau van energiekosten is die terugverdientijd slechts tweeënhalf jaar. Aandachtspunt is wel dat een warmtepomp de elektriciteitskosten omhoog stuwt; gemiddeld met 1 euro per vleesvarkensplaats per jaar. Dan komt je netto besparing dus iets lager uit.”
De genoemde systemen bieden ook voor zeugenbedrijven mogelijkheden om de gasrekening omlaag te brengen. De te realiseren besparingen hebben volgens Jan  dezelfde orde van grootte als op vleesvarkensbedrijven. "We zien wel dat de inzet van een warmtepomp in combinatie met een luchtwasser eerder rond te rekenen is voor zeugenbedrijven vanwege het simpele feit dat deze meer moeten verwarmen. Voor een bedrijf met 500 zeugen vergt een warmtepomp een gemiddelde investering van circa 100 euro per zeug per jaar. Maar hiermee kun je wel 80 procent besparen op je brandstofkosten. Deze komen gemiddeld uit op 35 euro per zeugenplaats per jaar; bij inzet van een warmtepomp is dat nog slechts 7 euro. Wel vergt de warmtepomp zo’n 7 euro aan elektriciteitskosten. De totale besparing komt dan uit op 21 euro per zeugenplaats per jaar.”

Projecten ‘on hold’

Historisch gezien ligt de terugverdientijd van een warmtepomp voor zeugenbedrijven op 5,3 jaar en met de energieprijzen van dit moment zelfs al rond de drie jaar, geeft de adviseur aan. Hij schat dat inmiddels één op de vijf zeugenbedrijven een warmtepomp heeft. "De investeringen hierin namen vooral afgelopen jaar een vlucht, mede vanwege de gestegen energieprijzen. Het is eigenlijk meer de vraag waarom je een dergelijke investering níet zou doen. Wanneer je door wilt als varkenshouder is het sowieso interessant. Maar we zien wel dat veel projecten on hold zijn gezet omdat bedrijven overwegen om mee te doen aan de saneringsregeling.”

Grootste winst op warmtevlak

Naast besparen op warmte, kunnen varkenshouders volgens Jan ook redelijk eenvoudig besparen op elektriciteit. Alhoewel hierbij minder grote slagen te maken zijn, geeft hij aan. "Terwijl je je gasrekening kunt reduceren tot nul, kun je bij elektriciteit tot 40 procent besparen door het nemen van bepaalde maatregelen. De grootste winst is dus te boeken op het warmtevlak, maar desondanks is ook qua elektriciteit de nodige winst te behalen.”
Onder meer ledlampen en het installeren van bewegingssensoren op de verlichting kunnen hierbij helpen. Een gemiddeld varkensbedrijf is 5 tot 10 duizend euro kwijt om de switch naar led te kunnen maken; de installatie van bewegingssensoren kost enkele honderden euro’s, geeft Jan aan. "Binnen twee jaar heb je dergelijke investeringen terugverdiend. Je bespaart er geen gigantische bedragen mee, maar elke euro is er een.”
Besparen op elektriciteit kan ook door optimaliseren van het ventilatiesysteem door bijvoorbeeld onnodige weerstanden weg te nemen. "Bij vleesvarkens komt normaal gesproken de helft van de 3 euro aan elektriciteitskosten per plaats voor rekening van het ventilatiesysteem. Door optimalisatie van het systeem kun je hier een derde op besparen; dat is 50 cent per vleesvarken. Bij zeugen moet je denken aan een besparing van 3 euro per plaats. Geen grote klappers, maar het is wel mooi meegenomen.” Tot slot kan het frequentiegestuurd laten draaien van de motoren van bijvoorbeeld compressor of waswaterpomp helpen om de stroomrekening omlaag te brengen. "Dit is relatief eenvoudig te realiseren en de kosten zijn ook beperkt. En je kunt hiermee gemiddeld wel een paar procent besparen op je stroomkosten.”

Inkomen opkrikken

Hoewel er dus volop mogelijkheden zijn om de warmte- en elektriciteitskosten te reduceren, is het effect op de kostprijs van een varkensbedrijf beperkt, aldus Jan. "Zoals aangegeven bespaar je met een rondpompsysteem normaal gesproken 3 euro per vleesvarkensplaats per jaar; bij de huidige energieprijzen is dat 6 euro. Dit is slechts 1, respectievelijk 2 procent van de jaarlijkse kosten van een vleesvarkensplaats. En de besparing van 21 euro per zeugenplaats per jaar die je kunt realiseren met een warmtepomp, is ook slechts 1 procent van de totale kosten.”
De adviseur benadrukt dat de genoemde investeringen desondanks de moeite waard zijn. "Het inkomen van een varkenshouder is immers ook procentenwerk. Gemiddeld houdt een ondernemer 10 euro per dierplaats over als inkomen; dat is doorgaans 3 tot 5 procent van de totale kosten. Wanneer je daar 1 procent bij weet te harken, is dit dus behoorlijk wat winst. Kortom: energiebesparing heeft een beperkt effect op de kostprijs, maar kan wel helpen om het eigen inkomen te verbeteren. En dat op een relatief eenvoudige manier.” Daarbij heeft verduurzamen ook steeds vaker een meerwaarde in de markt, onderstreept Jan. "Dat zien we al langer binnen concepten, maar deze ontwikkeling sijpelt langzaam maar zeker verder door. Hoe minder CO₂ nodig is voor de productie van varkensvlees, hoe hoger de uitbetaalprijs. Dat lijkt een onomkeerbare trend.”

Dit artikel is in aangepaste vorm overgenomen van Pigbusiness.nl