Provincies moeten hun plannen voor 1 juli bij minister Christianne van der Wal inleveren om aanspraak te kunnen maken op de 24,3 stikstofmiljarden. Provincies die dat niet doen, krijgen geen geld. De minister heeft al gezegd met haar escalatieladder antwoord te gaan geven op weigerachtige provincies. Dat betekent dat ze met onteigeningsinstrumenten over de provincies heen mag regeren, of via de landsadvocaat mag proberen vergunningen te ontnemen.

Hoe boer je in een provincie zonder echt plan?

Je zou maar boer zijn in een provincie die geen serieus plan aanlevert. Dan is er geen geld voor vrijwillige opkoop, geen geld voor natuurbeheer én geen geld voor innovatie. Wel is er de dreiging van onteigening of het ontnemen van een vergunning.
Diverse provincies maken haast en doen hun huiswerk. Ambtenaren met agrarische portefeuilles draaien overuren. Maar met de verkiezingen halverwege maart, duidelijkheid over de piekbelasters pas in april en nog geen zicht op een landbouwakkoord met een fatsoenlijke oplossing voor PAS-melders, dan is het toch een onmogelijke taak om in juli een plan te presenteren?
En dat moet per provincie een uitgewerkt plan zijn, waar een grondige analyse over de behoeftes op het platteland aan vooraf is gegaan. Het mag geen vlugge schets op de achterkant van een sigarendoos zijn. Stikstof, klimaat, natuur en water moeten als thema zijn uitgewerkt. En ook hoe deze thema’s op de korte en lange termijn in samenhang met een duurzame landbouw kunnen functioneren.

Daar gaat het over aan de landbouwtafels

Daar gaan de gesprekken aan de landbouwtafels over, georganiseerd door de minister van Landbouw, Piet Adema. Plannen waar miljarden voor nodig zijn, maar waarvan Van der Wal al heeft gezegd dat ze die niet zomaar afgeeft. Minister van Financiën Sigrid Kaag moet er later ook nog eens akkoord voor geven.
Er zijn echt wel mogelijkheden om wel een goede invulling op het platteland voor elkaar te krijgen. Ook zonder hoger op de escalatieladder te gaan staan. En ook zonder mensen hun bestaansrecht of pensioen af te nemen. Maar dan is het wel zaak dat de provincies een goed plan in Den Haag neerleggen. Eentje waar boeren en vertegenwoordigers van het buitengebied samen aan gewerkt hebben. Anders worden de volgende stappen op de escalatieladder gezet. Kort gezegd: “vrijwillige opkoop” en onteigening en vergunning ontnemen.

Waar sta jij op de escalatieladder?

Op welke trede wil jij als boer op die escalatieladder staan? Neem je het initiatief of wacht je tot ‘Makelaardij Van der Wal’ langskomt met het enige bod dat je nog kunt krijgen? Ik zou zeggen, kijk naar je situatie, kijk naar wat je wilt. En als dat dadelijk problemen oplevert bij de financierbaarheid door de bank of bij afnemers in de keten, zorg dan dat jouw wens helder is voor de provinciale beleidsambtenaren.

Wat zou je willen? Natuur(-inclusieve) grond, geld om te innoveren, wil je verplaatsen of wil je stoppen? Laat het ze weten, zorg dat de provinciebestuurders de middelen reserveren. Maar wacht niet op de escalatieladder, want dan valt er behalve strijden tegen de overheid niks te kiezen.