Voor melkveehouder Theo Frielinck uit Beuningen (OV) is het kostenvoordeel doorslaggevend. De aanbouw aan zijn bestaande stal had al klaar moeten zijn. De PAS-uitspraak in mei vorig jaar gooide roet in het eten, waardoor de benodigde NB-vergunning nog op zich laat wachten.

Spanten, platen en gordingen hergebruiken

De tweedehands bouwmaterialen, afkomstig uit een stal voor 150 melkkoeien uit Ambt Delden, liggen al klaar op de plek waar gebouwd moet worden. Een doorn in het oog voor Frielinck, want het komt de kwaliteit van de materialen niet ten goede als ze langer buiten liggen. De bouwmaterialen worden zoveel mogelijk hergebruikt voor een nieuwe aanbouw van 35 bij 22 meter. Spanten, platen, gordingen, wandbeplatingen en de tafelnok gebruikt Frielinck allemaal van bestaande stallen. Ook boxen en het voerhek gebruikt hij tweedehands. Het kostenaspect is daarbij zijn belangrijkste argument. De totale kostenbesparing schat hij op 150.000 euro. Frielinck: “Als we deze stal nieuw hadden gebouwd, waren we ruim 475.000 euro kwijt geweest.”

Ervaring met circulair bouwen had Frielinck al toen hij 20 jaar geleden een nieuwe werktuigenloods bouwde. Materialen daarvoor kocht hij op van een gestopte varkenshouder. De besparing liep daarbij op tot ruim 4.000 euro. Eigen uren rekent hij niet mee, want daarvoor geldt het bouwwerk en het zo efficiënt mogelijk hergebruiken van de materialen te veel als een hobby.

Waarde afgeschreven stal

“Dat is exact waar het in het project Circulair Bouwen van DLV Advies om gaat”, vertelt projectaccountmanager Tom Ploeger. “De materialen die vrijkomen bij de sloop van vrijkomende agrarische bebouwing (VAB) zien overheden als een probleem en als last, maar bij circulair bouwen is het dé oplossing voor het grondstoffentekort. Geen sloopafval dus, maar hergebruiken van materialen die nog prima toepasbaar zijn en nog jaren mee kunnen. Zo krijgt een afgeschreven oude stal toch weer waarde.”

Naast de bouw van de stal bij Frielinck is DLV Advies ook bezig met een project in de Gelderse gemeente Bronckhorst, waar theoretisch onderzoek wordt gedaan bij VAB's. Ploeger: “Collega Tonny van Schaik heeft bij Frielinck het bouwkundige ontwerp gemaakt en heeft geholpen bij de uitvoering en het bezoeken van de VAB's. In Bronckhorst brengen we in kaart wat de waarde is van de materialen van deze lege stallen, wat we er mee kunnen en wat de vraag is. Wij verwachten een toenemende vraag vanuit de markt. In de woning- en utiliteitsbouw zie je het al steeds meer, maar wij verwachten dat het ook in de agrarische sector een vlucht neemt."

DLV Advies werkt hierin nauw samen met het bedrijf New Horizon, een bedrijf dat gespecialiseerd is in het hergebruiken van materialen (zie kader onderaan). Ploeger: “Demonteren in plaats van slopen vraagt natuurlijk een andere aanpak. Want hoe kun je ‘oude’ materialen dusdanig hergebruiken dat ze voldoen aan huidige wettelijke en maatschappelijke eisen? Dit vraagt om nieuwe denkwijzen. De materialen die we in Beuningen hergebruiken, voldoen allemaal aan het Bouwbesluit. Constructeurs keuren en labelen de materialen, zodat alles waterdicht is."

300 gram nieuw van 1 kilo gebruikt beton

Denkpatronen doorbreken komt volgens Ploeger telkens terug bij circulair bouwen. “We hebben de hele keten erbij betrokken en dat vraagt van alle betrokkenen onderlinge afstemming. Bij een VAB, dus een leegstaande varkens- of melkveestal, kijkt een sloper eerst naar wat wel en niet recyclebaar is. Dan heb je het al over denken in mogelijkheden en hergebruik, in plaats van over het afvoeren van afval. We weten dat bijvoorbeeld van 1 kilo gebruikt beton ongeveer 300 gram nieuw beton gemaakt kan worden.”

Tijdelijke opslag op eigen erf

Daarna komt het overleg tussen de sloper en de aannemer om samen te kijken hoe de recyclebare materialen in te zetten zijn. Ploeger: “In veel gevallen krijgt de eigenaar een vergoeding voor de sloop van zijn oude stallen en raakt de aannemer marge op de aanschaf van nieuwe materialen kwijt door het hergebruik. Dat zijn allemaal gevolgen die je samen goed in beeld moet hebben. Ook de bouwer wordt voor de uitdaging gesteld om uit de materialen van oude stallen één nieuwe stal vorm te geven", schetst Ploeger.
Wat ook nieuw is, is de tijdelijke opslag voor de herbruikbare materialen. “Dit is ook niet standaard, want nieuwe materialen worden doorgaans bij de leverancier of aannemer opgeslagen", aldus Ploeger. Frielinck ziet dit als verbeterpunt. “De materialen liggen nu buiten op mijn erf. Door omstandigheden kunnen we nog niet bouwen, maar het is niet prettig dat het er zo Iang ligt. Het zou mooi zijn als ergens gesloopt wordt, de materialen zonder tussentijdse opslag naar de hergebruiker kunnen. Dan heb je geen kosten en geen waardevermindering van de materialen. En minder CO₂-uitstoot omdat je de materialen maar één keer oplaadt en vervoert."

Bouwkundige toets, financieel overzicht en stalontwerp

Ploeger is tevreden over wat de samenwerking tussen de ketenpartners al heeft opgeleverd. “We hebben bij Frielinck al een programma van eisen, een inventarisatie van de vrijkomende agrarische bebouwing, een bouwkundige toets op de materialen, een financieel overzicht en een stalontwerp. Het klopt dat een nieuwe stal bouwen met gebruikte materialen om samenwerking vraagt in de hele keten, zodat kringlopen zich verder kunnen sluiten. Daar kunnen we nog veel stappen in zetten."

Besparing: minstens 80.000 euro

De prijs die Frielinck betaalt voor de materialen is een samenspel tussen sloper, DLV Advies en hemzelf. Frielinck schat in dat hij minstens 80.000 euro bespaart met de tweedehands bouwmaterialen. Een bijkomende tegenvaller is dat hij door het onderuitgaan van de PAS intern moet salderen en in een emissiearme vloer van 30.000 euro in de oude stal moet investeren. Toch hoopt hij dat de bouw dit jaar afgerond is. Hij heeft er het volste vertrouwen in dat de stal dan net als bij nieuwbouw, zeker 25 tot 30 jaar mee gaat. Ook Ploeger is positief. “Dit jaar geven we een vervolg aan dit project. We willen de individuele kosten van de boeren verder verlagen en verspilling beperken. We gaan onderzoeken hoe we de materialen ook buiten de stallenbouw kunnen inzetten.“

Samenwerking DLV Advies met New Horizon Er is veel verspilling van grondstoffen in de bouw, ziet New Horizon, een bedrijf dat zich toespitst op het hergebruik van bouwmaterialen bij de sloop. Zij halen bruikbare materialen en grondstoffen uit gebouwen bij renovatie, transformatie of sloop. Het aanbod van de aanwezige grondstoffen en materialen voor hergebruik Iaat het bedrijf vervolgens aansluiten op de marktvraag. Samen met DLV Advies heeft het bedrijf een zogenoemde 'oogstkaart' uitgewerkt van de Vrijkomende Agrarische Bebouwing (VAB) in de Gelderse gemeente Bronckhorst. Op een oogstkaart wordt in beeld gebracht welke materialen er vrijkomen, wat ze waard zijn en wat het kost om deze te ‘ontmantelen.' Met deze oogstkaart werkt DLV Advies het project over circulair bouwen verder uit.

 

Dit interview met Tom Ploeger is verschenen in vakblad Melkvee op 31 januari 2020.

Het project Circulair Bouwen met VAB’s waarbinnen de Oogstkaart ontwikkeld wordt, is mede mogelijk door steun van de provincie Gelderland, de gemeente Bronckhorst en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland.