1. Rust terugvinden

Brand zet je wereld op zijn kop. Als het gaat om bedrijfsruimten en dieren, maar helemaal wanneer de brand ook het woonhuis treft. Het belangrijkste advies is die eerste dag niets te doen. Geen toezeggingen doen aan bijvoorbeeld de verzekeringsmaatschappij en contra-experts. Geertniek raadt het ook af de media te woord te staan: "Probeer eerst de rust in jezelf weer te vinden."

2. Verzekering op orde

Bij brand wordt onderscheid gemaakt in drie soorten schade: gebouwen, dieren en de continuïteit van het bedrijf. In de verzekeringspolis staan de voorwaarden voor de afwikkeling van de eerste twee soorten schade. Het is niet het leukste werk om te doen, maar het advies is jaarlijks te controleren of de polis nog overeenkomt met de werkelijkheid. "Het gaat dan om het aantal stallen en locaties die in gebruik zijn en het juiste aantal dieren. Daarbij hoort ook de vraag of de verzekerde waarde nog reëel is. In je bedrijf verandert er ieder jaar wel iets. Dus wees vooral kritisch op de veranderingen die zijn doorgevoerd. Uit de polis moet verder blijken waar nog asbest zit en welke opruimingskosten gedekt zijn en welke niet."

Daarnaast kunnen bouwtechnische eisen zijn veranderd of voorzieningen die voortvloeien uit overheidsmaatregelen, zoals eisen aan de staalconstructie. De kosten voor herbouw na brand vallen daardoor vaak hoger uit.
Volgens Geertniek liggen aan de basis van een goede verzekering vier vragen ten grondslag: wat wil ik, hoe groot is het risico dat ik loop, wat kost het en wat kan ik zelf nog dragen? "Daar hang je je polis aan op. Alle risico's uitsluiten, is onbetaalbaar en niet nodig."

3. Schakel contra-expertise in

Bij brand wordt vaak direct de verzekering ingelicht en komt ook bijna direct de vraag op tafel of je wel of geen contra-expertise moet inschakelen. Contra-expertise inschakelen is in geval van brand altijd gedekt en brengt voor de gedupeerde geen extra kosten met zich mee. 
Nederland telt een groot aantal bedrijven met contra-expertise als corebusiness. Echter, het aantal bedrijven met kennis van de agrarische sector is beperkt tot een handjevol.

Degene die wordt belast met de contra-expertise, treedt op als intermediair tussen de gedupeerde en de verzekeraar. Tot zijn regelwerk hoort het zorgen voor de juiste vergoeding na de brand, die volgens de polis redelijk en billijk is.
Vooral in de beoordeling van de gebouwschade kan een specialist veel verschil maken. Die heeft de bouwtechnische kennis om te kunnen beoordelen of bijvoorbeeld de wapening in de roosters te heet is geworden of dat het ook reëel is dat de vloerverwarming in het bolle deel van de vloer is beschadigd.

Bovendien legt degene die de contra-expertise uitvoert zijn bevindingen vast in een onderbouwd document. Dat wordt in gesprekken met de verzekering als waardevol ervaren.

4. Nieuwe vergunning aanvragen

Voor herbouwen na een brand gelden dezelfde termijnen bij vergunningen zoals die gelden voor op zichzelf staande aanvragen. Wordt een stal herbouwd in dezelfde vorm, dan is in afstemming met de gemeente versnelling van de procedure mogelijk.

"Grijp je als ondernemer de brand aan om anders te herbouwen, dan moet onder andere ook de NB-wetvergunning worden herzien. Behalve met de gemeente krijgt de ondernemer in de aanvraag ook te maken met de provincie en daar is meer tijd mee gemoeid", zegt Geertniek.
Omdat in veel polissen termijnen staan waarin de bedrijfsschade moet zijn afgehandeld, is het advies van Geertniek om al in een vroeg stadium na een brand het vergunningspad op te gaan, zodat de schade binnen de staande termijnen kan worden afgehandeld.

Daarnaast bevat de polis vaak een clausule met een beding van herbouw. "Maar wat als je bijvoorbeeld 60 jaar bent en twijfelt of je een stal wel wilt herbouwen?" merkt Geertniek op. Zijn advies is om dat in de jaarlijkse beoordeling van de polis mee te nemen.

5. Waarde van dieren

Naast het exacte aantal dieren dat op het bedrijf is, wordt de dierschade bij brand bepaald door de waarde van de dieren op het moment van de brand. Op een melkveebedrijf is dat minder aan de orde dan op bijvoorbeeld een bedrijf met varkens of pluimvee. "Of de kuikens net zijn opgezet of als er bijna kan worden afgeleverd maakt dat een groot verschil", licht Schonewille toe.
Die informatie kan worden gehaald uit het managementsysteem, mits dat door de brand geen schade heeft opgelopen. "Vaak kom je er als er een calamiteit is, pas achter dat er geen back-up is."

Enkele cijfers: in 2019 was het aantal branden met 41 zo'n 19 lager dan in 2018. Het aantal branden waarbij dieren omkwamen, ging van 20 naar 17. Maar het aantal dieren dat daarbij omkwam, steeg van 122.000 naar 175.129. Van de omgekomen dieren betrof het 170.030 stuks pluimvee op zeven bedrijven. Nog eens ruim 5.000 dieren waren varkens van zes verschillende bedrijven. Als oorzaak van het gestegen aantal dieren wordt de omvang van bedrijven genoemd.

6. Medewerkers herplaatsen

Als gedupeerde bij een brand heb je de opdracht om schade tot een minimum te beperken. Iets waar vaak niet direct bij wordt stilgestaan, is het werk dat wordt gedaan door medewerkers. Op het moment van een brand komt dat deels of zelfs helemaal te vervallen. Als ondernemer ben je verplicht de schade door werkloosheid tot een minimum te beperken, door bijvoorbeeld medewerkers uit te lenen aan collega's.

7. Hoelang ligt het bedrijf stil

Door brand komt de continuïteit van het bedrijf vaak in het geding. De hamvraag is dan: hoelang ligt het bedrijf stil? Ter illustratie noemt Geertniek een gesloten bedrijf waar door brand in de kraamstal de hele cyclus van het bedrijf wordt verstoord. "De hele doorloop in je bedrijf raakt daardoor verstoord en moet worden hersteld. Wanneer koop je als geitenhouder bijvoorbeeld weer de eerste lammeren aan?" De technische resultaten en het boekhoudrapport bieden goede handvatten voor het berekenen van die schade. "Maar er kan ook nog 'schade' komen uit onverwachte hoek. Denk bijvoorbeeld aan het aflevercontract waaraan door de brand niet kan worden voldaan."

Dit interview met Geertniek Schonewille verscheen op 15 september 2020 in Nieuwe Oogst.