Onder de noemer Samen Werken – Samen Sterker draaien in de provincie Groningen twee melkveestudieclubs, vertelt adviseur Financieel Management Ids van der Ploeg bij DLV Advies. “Eén met veehouders uit het oosten op zand en veenkoloniale gronden en één club uit het westen op de zware klei.”

Zeer diverse groep melkveehouders

Elke groep telt negen melkveehouders met gevarieerde bedrijven; van groot tot klein en van intensief tot extensief. Ids: “Er zitten ook biologische en biologisch dynamische boeren tussen. Het zijn hele leuke, diverse groepen; de deelnemers kunnen veel van elkaar leren.” De studieclubs zijn gestart in 2021. Doelstelling is dat er jaarlijks minimaal vier (gezamenlijke) groepsbijeenkomsten zijn. Tijdens de coronaperiode was dat wat lastiger, maar vanaf dit jaar wordt dat aantal ruimschoots ingehaald, zegt Ids.

Broei

De laatste, gezamenlijke bijeenkomst was op woensdag 14 december op het bedrijf van Hans van der Helm in Niehove. Rondom de graskuil werden daar letterlijk de ins en outs van het in- en uitkuilen besproken. Piet Riemersma sprak vanuit zijn rol als adviseur bij BeterRuwvoer, een adviesbureau dat hij runt met zijn compagnon Wim Jaspers. Daarbij zoomde Piet sterk in op de rol van gisten en bacteriën bij het inkuilproces. “Het grootste probleem bij inkuilen is broei”, zegt Piet. “Maar wat is broei precies?” Daar is niet zomaar een aantal graden aan te hangen. Of er sprake is van broei is afhankelijk van de starttemperatuur bij inkuilen, licht Piet verder toe.

Temperatuur in de kuil

“Op het gras zitten talloze microben, gisten en bacteriën. Zodra het gras wordt ingekuild, gaan die hard aan het werk en wordt het warmer. De temperatuur in de kuil moet in de loop van de eerste 10 dagen ook omhoog. Maar niet meer dan een graad of 10-12 ten opzichte van de starttemperatuur. Stel, je kuilt in bij een temperatuur van 25 graden. Dan mag het in de kuil 35 tot 37 graden worden. Meet ik 42 graden, dan is er wat aan de hand.” “De temperatuur is ook afhankelijk van het volume van de kuil”, stelt Piet: “Bij een hele grote kuil kan de warmte vanuit het midden bijvoorbeeld maar heel moeilijk weg. Wie gewend is om een flinke kuil te maken, kan daarom het beste ‘s morgens vroeg beginnen met inkuilen”, tipt hij. “Dan zijn de temperaturen nog laag. Voorwaarde is wel dat je het dan de dag ervoor mooi in een luchtige wiers moet hebben.”

Melkzuurbacteriën versus de slechteriken

“Op het kuilgras zitten zowel goede als slechte microben”, stelt Piet. “De microben die je wil hebben, zijn de verschillende types lactobacillicus: de bacteriën die melkzuur maken. Die hebben baat bij een anaerobe omgeving, oftewel zuurstofarm. De slechteriken zijn bijvoorbeeld enterobacteriën uit mest en de clostridium-varianten die boterzuur produceren. Die gaan altijd als eerste aan het werk, omdat die gedijen in een zuurstofrijke, aerobe omgeving. Zij houden ook van vocht en eiwit.”

Snel afdekken leidt sneller tot een stabiele kuil

Daarom moet je dus gras mooi droog inkuilen. “En echt zo snel mogelijk afdekken”, hamert de ruwvoerspecialist. “Dat plastic moet er gelíjk op. Ik zie in de praktijk boeren bijvoorbeeld om twee uur ‘s middags beginnen met inkuilen. Zijn ze rond middernacht klaar, denken ze: dat afdekken komt morgen wel. Fout! Je moet die kuil meteen dichtmaken. De bacteriën die melkzuur maken, kunnen pas aan het werk als de zuurstof weg is.” Hoe sneller je een kuil afdekt, hoe eerder de zuurtegraad omhoog gaat (lagere pH-waarde) en hoe eerder een kuil stabiel is. Piet: “Bij het inkuilen heeft gras een pH-waarde van 6 à 6,5. Dat moet snel richting de 5 of lager.”

Vermeerdering melkzuurbacteriën

Om zichzelf te kunnen vermeerderen, hebben melkzuurbacteriën warmte en vocht nodig, en suikers als voedingsbron. “Sommige adviseurs adviseren veehouders om eerder te maaien, om meer eiwit van eigen land te winnen. Op zich een goede manier om meer eiwit in het gewas te krijgen, maar je moet wel begrijpen dat de populatie melkzuurbacteriën op je gewas dan veel lager is. Als je eerder maait, moet je eigenlijk extra melkzuur toevoegen tijdens het inkuilen, anders duurt het te lang voor de kuil zakt in pH. Dan loopt de ammoniak op, waardoor je dus eiwit verliest!”

Laat de biologie voor je werken

“Een goed begrip van de microbiologie rond het inkuilen is essentieel”, benadrukt de ruwvoerspecialist. “Veehouders weten doorgaans wel dat het goed is om zo snel mogelijk de kuil af te dichten, maar niet waaróm dat moet.” Dat gat in de kennis is bij de deelnemers van Samen Werken – Samen Sterker in elk geval gedicht. Piet: “Je hoeft niet biologisch te zijn, maar je kunt wel de biologie voor je laten werken."

Meer weten?

Heeft u vragen naar aanleiding van dit artikel of wilt u meer weten over het deelnemen aan studieclubs? Neem dan vrijblijvend contact op met Ids van der Ploeg of één van onze andere adviseurs. Zij helpen graag om de antwoorden op uw vragen helder te krijgen.

Samen werken, samen sterker

Het project Samen werken, samen sterker, wordt uitgevoerd met subsidie van het ministerie van EZK en het ministerie van LNV: Samen leren in projecten over duurzamere landbouw. Voor meer informatie over het project kunt u terecht bij Ids van der Ploeg.