Tussen 2012 en 2016 kwamen bijna 500.000 runderen, varkens en kippen om het leven bij branden in stallen. In totaal gingen in deze periode 127 stallen in vlammen op, zo blijkt uit de evaluatie van het Actieplan Stalbranden 2012-2016. Of dit een stijging is ten opzichte van de jaren ervoor, is moeilijk te zeggen aangezien hierover slechts beperkt gegevens beschikbaar zijn. “Elke stalbrand is er één teveel, zeker als je kijkt naar het aantal dieren dat hierbij omkomt", zegt John de Hoon, sectormanager veehouderij bij verzekeraar Interpolis. “En dat worden er meer naarmate de omvang van de stallen verder toeneemt. Deze problematiek hangt dus sterk samen met de schaalvergroting in de sector; als het misgaat, zijn de gevolgen vandaag de dag veel groter dan jaren geleden. En hierdoor neemt ook de maatschappelijke impact toe. Dat zag je ook afgelopen zomer toen er meerdere stalbranden in korte tijd plaatsvonden. De maatschappelijke onrust ontstond vooral ook vanwege de aantallen dieren die om het leven kwamen."

Periodieke elektrakeuringen 

Uit de Evaluatie Actieplan Stalbranden, die afgelopen jaar werd uitgevoerd door Wageningen Livestock Research en het lFV (Instituut Fysieke Veiligheid), blijkt dat de meeste branden plaatsvinden bij stallen die vergund zijn vóór 1 april 2014. Toen werd het Bouwbesluit namelijk aangepast en werden de regels op het gebied van brandveiligheid fors aangescherpt. Sindsdien moeten stallen bijvoorbeeld zijn voorzien van moeilijk brandbare isolatiematerialen en dient de technische ruimte te voldoen aan de compartimenteringseis, om zo de verspreiding van een brand tegen te gaan. De evaluatie toont daarnaast aan dat een stalbrand meestal te herleiden is naar de elektrische installatie. 

Daarom vraagt Interpolis de veehouders die bij haar verzekerd zijn sinds enkele jaren om de elektrische installaties op hun bedrijf iedere vijf jaar te laten keuren. Komen er gebreken aan het licht, dan moeten die worden opgelost. Op deze manier kun je, met een relatief beperkte maatregel, Brandveiligheid 29 toch vat krijgen op de brandveiligheid op bestaande bedrijven. Ook veel andere verzekeraars hebben een dergelijke periodieke elektrakeuring inmiddels opgenomen. Daarnaast worden deze meegenomen in kwaliteitssystemen binnen de diverse sectoren.

Binnen de pluimveehouderij wil men de elektrakeuring opnemen in het IKB- kwaliteitssysteem, in de varkenshouderij gaat een aantal concepten een periodieke elektrakeuring verplicht stellen. De ondernemers zijn zelf verantwoordelijk voor het laten uitvoeren van een dergelijke elektrakeuring.

Duidelijk is dus dat elektrische installaties de grootste oorzaak van stalbranden vormen en dat - door middel van periodieke elektrakeuringen - wordt getracht om dit risico te beperken, ook bij stallen van vóór 2014. Het nieuwe kabinet wil ook die richting uit. In het regeerakkoord staat namelijk letterlijk geschreven dat het kabinet, samen met verzekeringsmaatschappijen en ketenkwaliteitssystemen, vóór 2019 afspraken wil maken over een periodieke elektrakeuring.

Stimulerende rol

Anne van Rossum, specialist brandpreventie bij DLV Advies, is van mening dat de overheid weinig opties heeft om de brandveiligheid van bestaande stallen via wetgeving te verbeteren. “Wanneer een gebouw is vergund onder minder stringente wetgeving kun je de gebouweigenaar niet later nog opzadelen met verplichtingen die veel verder gaan."
Van Rossum vindt dat de regering moet proberen om ondernemers zover te krijgen dat ze op vrijwillige basis investeren in een betere brandveiligheid. “Dit kan op diverse manieren", denkt de DLV-specialist. “Bijvoorbeeld door het faciliteren van onderzoek naar de effectiviteit van nieuwe technieken. Er is een aantal veelbelovende technieken op de markt – bijvoorbeeld actieve brandbestrijding bij de bron of watermisttechnieken – waarvan nog onvoldoende bekend is of deze ook probleemloos kunnen worden ingezet in de veehouderij. Onderzoek zou dat inzichtelijk kunnen maken. Vanwege het maatschappelijk belang dat hierbij speelt, is het goed als de overheid hier een stimulerende rol in speelt."

Van Rossum noemt nog meer opties om ondernemers in beweging te krijgen. Bijvoorbeeld het beschikbaar stellen van vouchers om op bedrijfsniveau een brandveiligheidscheck uit te voeren en het verstrekken van belastingvoordeel of subsidie bij opname van een periodieke elektrakeuring in de bestaande kwaliteitssystemen. “Verder moet de overheid een constructieve rol spelen in het vervolg op het Actieplan Stalbranden. Dit kan bijvoorbeeld door vol in te zetten op bewustwording en informatievoorziening. Wanneer een ondernemer niet weet welke technieken beschikbaar zijn, wat de kosten hiervan zijn, hoe effectief deze zijn en waar hij terechtkan met vragen, komen we niet vooruit op dit vlak.”

Voorlichting en bewustwording

Van Rossum deelt de visie dat de veehouderij volop werkt aan brandveiligere stallen, maar is ook van mening dat er nog altijd een grote groep veehouders is waarbij dit onderwerp nauwelijks leeft. “Wanneer er weer enkele stalbranden zijn geweest, is men hier weliswaar even mee bezig, maar dat zakt snel weer weg in de praktijk van alledag. Ook weten veel veehouders eenvoudigweg niet wat ze moeten doen om de brandveiligheid op een betaalbare manier te verbeteren. Zoals aangegeven blijven voorlichting  en bewustwording daarom belangrijke aandachtspunten."

Investering in continuïteit 

Tot slot: wat kunnen en moeten veehouders, afgezien van de periodieke elektrakeuringen, doen om de brandveiligheid van hun stallen te verbeteren? Zorg dat brandveiligheid bij nieuwbouw of renovatie een prominente plek krijgt in ontwerp en bestek. En ga liefst nog een stap verder dan de eisen in het Bouwbesluit benadrukt de sectormanager veehouderij van Interpolis. “Laat daarnaast de elektrische installatie inspecteren bij oplevering en zorg dat de stal is uitgerust met een goed branddetectiesysteem. Wees je verder bewust van de gevaren; ga bijvoorbeeld niet lassen in de buurt van brandbare isolatiematerialen. Verzekeraars en sectorpartijen zetten de komende jaren ook sterk in op het vergroten van de kennis over brandveiligheid." De Hoon benadrukt dat ondernemers de brandveiligheidsmaatregelen wel zelf moeten betalen. “Zie dit echter niet als een kostenpost, maar als een investering in de continuïteit van je bedrijfsvoering.”