Een berenexpert kun je Gé Backus, directeur Connecting Agri & Food, rustig noemen Zo'n 12 jaar heeft het niet meer castreren zijn aandacht. Het project 'Beren op de weg' in 2006 werd het begin van een boeiend Europees proces: Boars heading for 2018. Backus blikt kort terug en schetst de toekomst van 'de beer' in de EU.

1 januari 2018 nadert

"1 januari 2018 is een streefdatum van EU-landen om dan 'vrijwillig' te stoppen met castreren. In de Verklaring van Brussel in 2011 is dat vastgelegd. Niet meer castreren van beerbiggen was vanuit dierenwelzijn urgent in Noordwest-Europa. In Oost-Europa stond het thema helemaal niet op de agenda en in Italië was castreren een must. ln lerland en het Verenigd Koninkrijk speelde het issue niet: daar castreerden ze beren niet en slachten ze dieren bij een lager gewicht. Ook in het land met inmiddels de grootste varkensvleesproductie binnen de EU, Spanje werd toen al 75-80 procent van de beren niet gecastreerd. Een complex van belangen en verschillen in marktacceptatie. Najaren van onderhandelen is die compromisdatum eruit gerold. En die straalt ambitie uit", zegt Gé. Die datum wordt niet gehaald. “Nee, maar in de EU is het proces naar minder castreren een feiten onomkeerbaar. Zoiets gaat ook niet van vandaag op morgen. In februari sprak ik tijdens een internationale bijeenkomst van EU-onderzoekers. Daar waren meer dan zeventig wetenschappers die zowat fulltime onderzoek doen naar beren en berengeur. Tien jaar geleden waren we met slechts enkelen. Het borrelt flink aan het Europese berenfront."

Berenkennis vergroot zich met de dag

"Elke maand worden er wel weer nieuwe inzichten verspreid. Onderzoeken die vaak gericht zijn op het verlagen van berengeur. Sinds kort weten we dat niet alleen skatol via voeding te beïnvloeden is, maar ook het mannelijke feromoon androstenon. Deense onderzoekers bewezen dat toevoeging van extra koolstof aan varkensvoer, lagere gehalten van deze berengeurcomponenten geeft."

Beter grip op berengeur

Gé bevestigt aan Varkens.nl dat er meer grip op berengeur komt: "Het percentage beren met die typische geur is gestaag afgenomen. Maar dit item zal altijd wel een rol spelen bij het houden van beren. Nederland zat in 201 l rond 4 procent beren met geurafwijking; nu gaat dat richting 3 procent. Via de fokkerij, voeding en berenmanagement zal dit percentage nog verder dalen. Volgens fokkerijdeskundigen zal het over vijf jaar gehalveerd zijn."

Terugbrengen van berengeur

"Minder androstenon en skatol helpt bij terugdringing van berengeur", geeft Gé aan. "Maar het is een veel complexer geheel van geurcomponenten. In Nederlandse slachterijen worden berenkarkassen door getrainde experts beoordeeld. De slachterijen die hier mee werken, zijn er tevreden over. Eigenlijk is er behoefte aan harde meetwaardes die automatisch en goedkoop te bepalen zijn. Apparaten die skatol en androstenon objectief meten. Danish Crown is al bezig met het testen van zo'n instrument. Voorwaarden zijn dat het nauwkeurig en binnen tien seconden gebeurt en het mag niet meer kosten dan één euro per dier."

Uitbetaling op basis van meetwaardes

"Uitbetaling op basis van zo'n objectieve methode kan sturend zijn, want slachterijen zijn nu nog huiverig om te sturen op basis van een berenkorting Dat gaat mogelijk anders worden met de komst van geautomatiseerde meettechnieken om dieren met een afwijkende geur eruit te halen. Met harde meetwaardes per varken en een geaccepteerde kortingstabel zal een varkenshouder gestimuleerd worden om via zijn bedrijfsmanagement de juiste genetica en voeding in te zetten."

Project Boars heading for 2018

Gé: "Veel EU-landen hebben door dit project stappen gezet en er is internationaal meer ruimte voor de afzet van berenvlees. In Nederland is het percentage intacte beren ongeveer 65. In Spanje en Portugal is dat 85-90 procent. België heeft op de binnenlandse markt afzet van zowel berenvlees als vlees van varkens die behandeld zijn met een immunovaccin. De Denen zitten sinds jaar en dag op 5 procent. In 2011 was in Frankrijk het marktaandeel van beren nagenoeg nul, nu is dat opgelopen naar 20 procent.”

Duitsland belangrijkste afzetland voor Nederlands varkensvlees

"In Duitsland is het percentage beren gaandeweg gestegen van 2 procent in 2011 naar circa 10 procent nu. De marktacceptatie voor berenvlees is licht gestegen door initiatieven van enkele grote vleesverwerkers en retailers, maar veel kleine slachters en vleesverwerkers (samen een fors marktaandeel) willen niet. Maar er komt een belangrijk keuzemoment aan: per 1 januari 2019 is het bij wet verboden beren te castreren als zij niet zijn verdoofd door een dierenarts. De vraag is wat de grote retailers gaan doen en wat zij vast gaan leggen in de leveringsvoorwaarden. Uiterlijk in de zomer van 2018 wordt de keuze gemaakt."

Keuzes in Duitsland

Gé denkt dat kleinere slagers en vleesverwerkers in Duitsland massaal zullen kiezen voor verdoofd castreren. Hierdoor lopen de kosten voor de varkenshouder wel op. Veel grote retailers zullen inzetten op het afzetten van vlees van beren En er zullen ook retailers zijn die de keuzen tussen beren en immunovaccinatie aan de varkensvleesketens zelfoverlaten. Duitse experts schatten dat het aandeel verdoofd castreren 50-60 procent wordt, en dat het resterende deel grotendeels afzet van beren zal zijn."

Spannende tijden voor Nederlandse varkenshouders

“Jazeker", is het antwoord van Gé op de vraag of het spannende tijden zijn voor de Nederlandse varkenshouders. "Veranderingen op onze belangrijkste exportmarkt hebben een grote impact. Maar dit biedt naast risico's, ook kansen voor de sector."

Hoe staan beren er over 5 jaar voor?

"In de EU worden minder beren gecastreerd dan nu, alleen al vanwege de verschuivingen in Duitsland. De varkensfokkerij en diervoederbranche zullen een stuk verder zijn in het verlagen van de berengeur. Vooral grote slachterijen hebben dan instrumenten om geur te meten. Die cijfers sturen varkenshouders aan om via fokkerij, voeding en het management het percentage dieren met afwijkende vleesgeur te verlagen. Maar de focus moet breder en gericht zijn op kwaliteit. Passen de huidige kruisingen nog wel bij het systeem van beren houden? Wordt varkensvlees niet te mager? Aandacht zal ook gaan naar het verbeteren van het waterbindend vermogen, malsheid en uitsnijrendementen. Want dat alles is nodig om varkensvlees goed te blijven positioneren tussen kippen- en rundvlees."

Meer weten over dit onderwerp? Neem contact op met Gé Backus van Connecting Agri & Food via g.backus@connectingagriandfood.nl of 06 53 72 49 43.